Wanneer men op zoek gaat naar de herkomst en betekenis van plaatsnamen, dan vormen altijd de oudste vermeldin­gen van een naam het uitgangspunt. Zo ook bij Maasniel. Maar dat levert ons al direct een probleem op. Want evenals, nu wordt ook in de oudste oorkonden niet van Maasniel gesproken, maar simpel­weg van "Niel." Nu vormt de verklaring van het voorvoegsel' Maas geen enkel probleem. Het is aan Niel toegevoegd om aan te geven dat het bij de Maas gelegen is. Dit was nodig om verwarring te voorkomen met andere plaatsen die ook Niel heetten. Wanneer die plaatsen in elkaars omgeving lagen of van elkaars bestaan op de hoogte kwamen, ontstond de behoefte om zich van elkaar te onderscheiden. Met een deftig woord heet dit verschijnsel: differentiatie, En bij ons Maasniel ligt inderdaad een plaats in de buurt, waarvan de naam veel gelijkenis vertoont met Maasniel: het Duitse plaatsje Waldniel. En daar­mee zijn we bij ons zojuist aangekondigd probleem aangekomen. We weten namelijk bij de oudste vermeldingen niet helemaal zeker of het wel om Maasniel gaat, het kan ook over Waldniel gaan, wanneer in de bronnen van Niel gesproken wordt. Toch hebben we bij de alleroudste vermelding vrij veel houvast. Het gaat om een oorkonde uit 943. Op 24 juni gaf bisschop Balderik van Utrecht een aantal hoeven met lijfeigenen, toebehorend aan het klooster van Sint Odiliënberg, tegen betaling van een jaarlijkse belasting in vruchtgebruik aan zijn schoonzuster, de weduwe van graaf Nevelung, en haar beide zonen Balderik, bisschop van Luik en Rodulfus, stamvader van de graven van Loon. Van de hoeven, 65 in getal en bewoond door 383 lijfeigenen, waren er ook gelegen in "Nieol" Zoals gezegd, we hebben vrij veel houvast dat het over Maasniel gaat, want de plaats wordt in de oorkonde genoemd na Rura (gehucht Roer onder Roermond), Liethorp (Lerop), Linne, Suletheim (onbekend, misschien (Swalmen?), Flothorp (Vlodrop), Assclon (Asselt), Malica (Melick) en wordt gevolgd door de raadselachtige naam Curnilo, waarover later meer. Het gaat hier dus om plaatsnamen die allemaal in de directe omgeving van elkaar liggen. En Maasniel past beslist beter in dit rijtje dan Waldniel. De differentiatie ten opzichte van Waldniel heeft trouwens al vrij spoedig plaats gevonden, want in 1074 vinden we al een vermelding van Maseneel. Aartsbisschop Anno van Keu­len schonk toen een rente van twintig mud rogge uit zijn bezittingen te Maas­niel aan het kapittel van St. Cunibert te Keulen. De naam wordt later toch nog zeer vaak met Niel aangegeven. In 1922 bijvoorbeeld vinden we in een oorkonde van het stift van Xanten de vermelding "Niele". Maar ook hier is het weer best mogelijk dat het over een ander Niel, gaat. Het is niet de bedoeling om een overzicht van de geschiedenis van Maas­niel te geven, hoe interessant dit ook zou zijn. Laten we daarom duiken in de vraag naar, de betekenis van Niel. 

VELE VERWANTE NAMEN!
Een tweede stap op weg naar een verklaring van de naam is, na het onderzoek van de oude bronnen, de vergelijking met andere plaatsnamen. En wat vergelijkbare namen aangaat zitten  we er warm bij. Want bij een vluchtig onderzoek vonden we in het gebied van Duitsland, Nederland, België en Noord-Frankrijk al ruim 30 verwante namen. We willen ze groepsgewijs even aan u voorstellen: plaatsnamen die gewoon Niel heten: gelegen bij Düsseldorf, bij Sint-Truiden, bij As, bij Antwerpen en bij Kleef (Duitsland). Tot deze groep kan ook Niehl bij Trier gerekend worden. De met Niel overeenkomende Franse vorm is Nielles, die vier keer voorkomt in het departement Pas de Calais, steeds met een andere toevoeging om de plaatsen van elkaar te onderscheiden. -Niel met een voorvoegsel: Maasniel, Waldniel en Kerniel.
 -de zogenaamde -v-groep. Dit zijn Nielnamen met een -v- erin, Hoe die erin is gekomen leggen we dadelijk nog uit,. Voorbeelden hiervan zijn: Nevele bij Gent, Nijvel of Nivelles-sur-Meuse in de provincie Luik en het Franse Nivelles, gelegen bij Valenciennes. 
-de zogenaamde -o-groep. Dit is de grootste groep, bestaande uit zo’n 15 namen. De meeste ervan zijn gelegen in het departement Pas-de-Calais in Noord Frankrijk. Een keer vonden we vermeld Noyales, twee keer komt voor Noyelle en maar liefst elf keer dezelfde naam met een -s- erachter: Noyelles. 
-dan zijn er nog een aantal namen die niet direct in een groep thuis te brengen zijn, zoals Nijlen in de provincie Ant­werpen en Néaufles en Nesle in Frank­rijk. Deze grote groep van verwante namen zette de naamkundigen op een spoor, en samen met geografen gingen ze op onderzoek. Ze onderzochten de ligging van al deze plaatsen en toen bleek dat ze, alle gemeen hadden dat ze in een laagte, liggen, dus in een terreinverlaging, hoe miniem ook.

Naast deze aanwijzing uit de terreingesteldheid kwamen ook nog taalkundige aanwijzingen.
In middeleeuwse teksten komt soms het woordje ."niel" voor in de betekenis van "voorover geworpen in de diepte." Door vergelijking -en verandering bij andere woorden (etymologie) kon men uiteinde­lijk op goede gronden aannemen dat er een Germaans woord bestaan moet hebben dat "niwialho" luidde of volgens, anderen "nihwulia". dit, woord moet zoveel betekend hebben als "voorover, naar omlaag" .Van het Germaanse woord zijn vele vormen afgeleid, onder­meer in het Oud-Engels en het middeleeuws Duits. We zullen u daarmee niet vermoeien. Wel willen we nog even vermelden, dat ook ons woord "vernielen" van het Germaanse grondwoord komt. De oorspronkelijke betekenis van vernielen is namelijk “naar omlaag gooien”,” tegen de grond gooien”. Het Germaanse woord is op vele wijzen verder ontwikkeld. Zo zien we dat bij vele Franse vormen de klinker veranderd is in een -o-. Dat hoeft ons niet te verbazen; deze klinkerverandering komt veel voor wanneer Germaanse woorden in een, Romaanse taal opgenomen worden.
Immers de Romeinen noemden de Maas ook "Mosa". 
Een andere ontwikkeling is die van -wj- naar --vj-'.- Die zien we bijvoorbeeld ook bij Herve, dat van "harwjou" komt. En daarmee hebben we ook onze -v- groep verklaard. Tot slot is er dan nog het wegvallen van de -w-, iets, wat ook bij vele namen gebeurd is, Ook ' hier -, worden we weer gesteund door parallellen bij andere namen, bijvoor­beeld van de rivier de Leie,  CURNILONu nog even iets over de naam. "Curnilo," die ook in de oorkonde van 943 genoemd wordt. Volgens sommigen is deze naam een Niel-naam en zou het zelfs een oudere vorm van Maasniel kunnen zijn. Daarmee zijn we het niet  eens. Curnilo is vermoedelijk een samenstelling van twee germaanse woor­den namelijk "kwirnu" dat handmolen betekent (twee molenstenen die met de hand bewogen worden) en "lauha," dat betekent bosje op hoge zandgrond. Dat laatste woord vinden we bijvoorbeeld ook in "Leubeek", een beek die door een bosje op hoge zandgrond stroomt. Curnilo wordt al eerder vermeld, en wel in 898 toen koning Swentibold het tesamen met andere bezittingen aan de abdij van Essen schonk. Later komt de naam niet meer voor. Wat wel voorkomt is een kortere naam, die er op lijkt. In 1147 wordt in een oorkonde Curla vermeld en deze naam komt ook nog twee keer, voor in de “Annales Rodenses” uit 1157, een keer als Curlo en een keer als Corle. Vermoedelijk gaat het hier om hetzelfde landgoed, dat later opgegaan is in een ander landgoed en daar de naam van heeft overgenomen. In ieder geval gaat het dus niet om Maasniel. (Om vergissingen te voorkomen: het gaat vrijwel zeker ook niet om oudere vormen van het Belgische Kerniel, dat tussen Tongeren en Sint-Truiden ligt).