Een naoorlogs verslag: Maasniel tijdens de oorlog door Jan Geelen

De gemeente Maasniel telt 5300 inwoners en is gelegen in Midden-Limburg bij Roermond, terwijl ze aan Duitsland grenst. Ze bestaat uit Maasniel. en de buurtschappen Leeuwen Broekhin, Asenray, Maalbroek en Gebroek.
Ongeveer 1/3 deel der bevolking, - de inwoners van Leeuwen, Maalbroek in Asenray, Vindt haar bestaan in de landbouw.
Verder zijn er in Maasniel gevestigd 1 papierfabriek; 2 steenfabrieken, 2 bierbrouwerijen, 1 kousenfabriek. 1 landbouwwerktuigenfabriek. 1 carrosseriefabriek, 1 klompenfabriek en enige timmerwerkplaatsen.

In de vroege morgen van 10 Mei 1940 rolden Duitse tanks de heuvels at, die ,hier de grens vormen. Ondanks dappere te genstand was de Maas spoedig geforceerd. De troepen trokken Verder. de Maas over België in. Omdat Maasniel gelegen is aan de weg Roermond-München Gladbach was er de eerste weken een druk verkeer, maar met het verplaatsen van het front werd dit minder. We zagen niet veel Du1tschers meer.. Af en toe een eenheid Luchtdoel, die met zoeklichten de activiteiten van de nachtjagers van bet vliegveld Venlo ondersteunden.
Over het geheel bleef de gemeente ,onbewogen.
In 1941 kreeg burgemeester Joosten op zijn verzoek ontslag, zijn opvolger als waarnemend burgemeester was mr. Reymer, de burgermester van Roermond. In de zomer van 1942 werd van een Duitse telefoonkabel en een 100 m kabe1 gestolen, naar later bleek door: heren zelf. Het gevolg hiervan Was, dat alle mannelijke inwoners langs deze lijn wacht moesten kloppen.
Deze kleinzielige vertoning duurde twee weken, In November was er onrust door het aanranden der kerktorens en het leegroven van kerkklokken.
In 1943 werd Reymer opgevolgd door een N.S.B,er Met de rust van Maasniel was het nu gedaan. Deze man onderhield nauwe betrekkingen met de. S.D. te Maastricht. toen hij dan ook een maal in de gemeente woonde werd er op ieder “anti nieuwe orde” slakje zout gelegd. Diverse inwoners kregen het "vriendelijk" telefoontje om zich in Maastricht te komen verantwoorden. Op zijn aanwijzing werden Razzia's gehouden. Waarbij een tiental personen werd gearresteerd.
Toch waren dit maar kleine plagerijen tegen wat komen zou.

De opmars der bevrijders was begonnen. Onweerstaanbaar rolden hun tanks door Frankrijk, terwijl de gebroken Wehrmacht voor hen uit strompelde. Weer was het druk op de wegen naar Duitsland. Aan de grens werden de troepen opgevangen en hergroepeert. Maasniel zat vol van deze soldaten toen de radiomelde dat Maastricht en Breda bevrijd waren. Lang kon het nu niet meer duren.. N.S.B'ers pakten hun biezen en vertrokken naar veiliger oorden. De grond begon hen te warm te worden. Maar we hadden allen verkeerd gerekend. Uit Duitsland kwamen verse troepen, fanatieke Fallschirmjäger die naar het front gingen. Met hen kwam een afdeling S.A.de beruchte “gelen”. Zij bleven hier om de orde te herstellen.
Hun aanvoerder Nieland verklaarde: "Wir sind hier die Hoheit trager, Wir bestimmen über Leben und Tod."Met het overige gebied op de Ooste11jke Maasoever was Maasniel ingelijfd bij Groot-Duitsland.Alle mannen boven de 16 jaar moesten zich melden voor Schanzarbeit. Met krijgsgevangen Russen, Polen, Tsjechen. Yoego-Slaven, Italianen moesten ze loopgraven en tankvallen graven om de naderende bevrijders tegen te houden., Hiervoor bestond uiteraard der zaak niet veel animo, ondanks zware bedreigingen konden de Moffen niet meer mannen aan het werk krijgen, dan die ze hier of daar toevallig hadden kunnen oppakken. Niemand kwam meer buitenshuis of het moest absoluut noodzakelijk zijn.

26 September werden op een boerderij vlak bij de grens wapens gevonden. De boer en zijn knecht werden ter plaatse gefusilleerd. zonder vorm van proces. Groot was de verslagenheid in de gemeente. Duidelijk had ieder de sinistere woorden voor ogen: " Wir bestimmen über Leben und Tod."

Van verre gromde het geschut. Het front was tot stilstand gekomen. Voor hoelang? Men Wist het niet. Gelaten leefde men van de ene dag in de andere. De elektriciteit was uitgevallen. Aanvoer van levensmiddelen was niet meer mogelijk. De vrouwen trokken de akkers op en haalden daar wat ze nodig hadden. Vlees en brood was nog voldoende aanwezig.
Op de straten stampten de Duitse laarzen...............
Van over de Maas werd vee aangedreven.. Zou dit het laatste zijn. Men wachtte af. 8 Oktober kwamen in Roermond de mannen van de dorpen over de Maas. Ze waren opgepakt aan huis, in de kerk en op straat. Nu werden ze naar Duitsland gesleept om daar te gaan werken.

Iedere dag kwamen verkenningsvliegtuigen. Het afweergeschut begon dan te bulderen, maar tot nog toe was daar weinig nota van genomen. 15 Oktober veranderde dat. Bommen suisden neer De Duitse batterij werd tot zwijgen gebracht. Twee burgers werden gedood. verscheidene gewond. Enige huizen werden zwaar beschadigd. Bij een bombardement op Roermond vielen weer bommen in de gemeente. Er waren nu 14 slachtoffers.
Rond deze tijd kwamen de eerste vluchtelingen van over de Maas en van de kanten van Echt en Stevensweert. Gepakt en gezakt waren ze van huis weggegaan. een onzekere toekomst tegemoet. Ze werden liefderijk opgenomen. Neen, dan leefden wij hier nog rustig.

In de nacht begonnen de Duitsers weer te trekken. Het front was weer in beweging. De Engelsen rukten op naar de Maas, het zou nu wel in een ruk doorgaan. Duitsland in. Op 16 November stonden de troepen van het tweede leger aan de Maas. Maasniel was in de vuurlijn gekomen. Het zou er in blijven tot de dag der bevrijding 1 Maart 1945.

De eerste granaten kwamen aanhuilen. Geheel onverwacht klonk hun onheilspellend fluiten, dan kraakte de inslag. Giftig spattende de gloeiende scherven door bomen, deuren en muren. Alleen een stevige kelder bood nog een veilige schuil plaats. Nu begrepen we de, opluchting van de vluchtelingen toen ze in Maasniel waren aangekomen. Het gehucht Leeuwen dat vlak bij de Maas ligt, moest al gauw evacueren. In de verlaten woningen hielden de Moffen huis.
Meubilair werd kapot geslagen en opgestookt gebruiksvoorwerpen en snuisterijen verdwenen spoorloos, ze werden" georganiseerd. Het f1uiten der granaten was niet bevorderlijk voor de zenuwen van de S.A. Ze vertrokken weer naar de Heimat. In hun plaats kwamen de “groenen”. Het werd nu een onhoudbare toestand.

Sind hier noch Männer? De mannenjacht begon nu voorgoed. Niet alleen op straat, maar ook in de huizen was het niet veilig. De moffen drongen de woningen binnen . Vrouwen werden abgeschnautzt, maar resultaat had deze jacht niet. Als het dan niet met geweld ging, dan misschien met list. Ausweise werden uitgereikt, dan de geldigheidsduur ingetrokken. De arme, die een nieuw papiertje ging afhalen, was er bij. Een ander trucje was, het doen opmaken van lijsten met absoluut onmisbare personen. Deze zouden dan vrij zijn van tewerkstelling. Maar toen de lijsten er waren werden deze adressen het eerst bezocht.
De mannen zaten in alle mogelijke schuilplaatsen; onder de vloeren, tussen dubbele muren, in schoorstenen luchtkokers of buiten in struikgewas of onder de grond verborgen De ene razzia volgde op de andere. Doorlopend gierden de granaten. Het begon er in Leeuwen treurig uit te zien. Veel huizen waren getroffen. De daken gaapten. muren waren ingestort. De straten vol puin, glasscherven en boomtaken.
Door de kapotte daken speelde de wind. De regen vond geen belemmering meer, hij kletterde op de zolders. Het water drupte door de plafonds op het weinig behoorlijke huisraad dat nog was overgebleven. Het regende in de schuren en bracht bederf in de oogst, die lag te wachten op de dors Tussen het vunze stro en de brokken van pannen en steen groeide het koren.
Maar ook in Maasniel zelf sloegen de granaten in. Men werd kelderbewoner. Daar voelde men zich tenminste nog een beetje veilig. In de nacht hoorde men de mitrailleurs venijnig hameren. daarboven kraakten de inslagen. Soms de gedempte stap van een patrouille.

De dagen kwamen, de dagen gingen.. Een eindeloze grauwe reeks. Niets was meer belangrijk dan het naakte bestaan. De bevrijding, die zo dichtbij leek, was zoo ver. dat ze haar glans verloren had. Het interesseerde niet meer. In doffe gelatenheid viel men van de ene dag in de andere. Het begon te vriezen het begon te sneeuwen. Er waren geen kolen. Och wat doet het er ook toe, Als we er maar door heen komen.
Zo liep December op zijn einde. Een oproep van de Moffen voor aanmelding had,.niet voldoende resultaat.
Op 30 December trok een groepje mannen door Maasniel, in de richting van de grens. Ze werden begeleid door gewapende Moffen. In de bossen, even over. de grens, heeft zich toen een drama afgespeeld. Twee aan twee hebben ze op die onbekende de plek hun graf moeten graven. Daar tussen klonken de salvo's van het vuurpeloton. 13 mannen werden in koelen bloede neergeknald afgemaakt als vee. Diezelfde dag nog werd deze heldendaad bekend gemaakt met de bedreiging “dat ieder, die zich niet aanmeldde het zelfde te wachten stond.
Velen kwamen nu uit hun schuilplaats te voorschijn.
3 l December werden 2000 mannen uit Roermond en Maasniel weggedreven naar Duitsland. in bijtende kou, over besneeuwde wegen. Zij kwamen tot Dülken, waar ze de nacht door moesten brengen in de wielerbaan, staande in de sneeuw en vorst. Van hier uit werden ze verder getransporteerd om in de fabrieken te gaan werken. De mesten kwamen over de Rijn terecht.
Maar nog was de ellende niet voorbij.

Twee weken later werd de evacuatie afgekondigd 4200 mensen trokken weg uit Maasniel wie niet vrijwillig ging, werd met geweld uit zijn huis gedreven.
Het was een verschrikking. Met kinderwagens, kruiwagens, fietsen en provisorische sleden, waarop het aller noodzakelijkste was geladen, trok deze treurige karavaan naar Duitsland. Onvoldoende geschoeid liepen ze de 18 km lange weg naar het grensplaatsje Bruggen, gedeeltelijk door het vuur.
Velen kwamen niet aan in Brüggen werden ze opgenomen in een kerk en fabriekshallen. Dit wil zeggen; daar kon men liggen. Verzorging was er niet, de hygiënische toestanden warm onbeschrijfelijk. Kinderen werden geboren op het stro dat leefde van het ongedierte van vroegere bewoners. Het was dan niet te verwonderen, dat veel baby's stierven.
Van Brüggen ging het dan per trein verder per trein over Kaldenkirchen, Wesel naar Noord Nederland. waar we in Friesland , Groningen en Drente gastvrij werden opgenomen.
Meerdere malen werden treinen met evacués beschoten. Deze droeve uittocht duurde tot half Februari.
Intussen hadden in Maasniel de Moffen en hun handlangers vrij spel. Wat er nog aan waarde was in de huizen. verdween Wat de heren niet gebruiken konden vernielden ze.

Intussen was er weer beging gekomen in het front. Vanuit het zuiden was men langs de Maas opgetrokken tot tegen Roermond.. In. het Reichswald werd hevig gevochten. De Fallschirmjäger vertrokken
Hun plaatsen werden ingenomen door de “Wittebroodsdivisie” –een groep maaglijders– en de Sprengkommandos. In de nacht van. 28 Februari op 1 maart deden deze met Duitse grondigheid hun werk. Alle fabrieksschoorstenen, kerken. en andere uitstekende punten werden opgeblazen. Ook de munitievoorraden Werden op deze manier vernietigd.

S'anderendaags reden de Amerikanen met Jeeps Maasniel binnen Wat van de bevolking de evacuatie had getrotseerd wuifde hen blij toe. Eindelijk Vrij
Maar het was slechts een schamel groepje, de meeste huizen waren leeg en keken met dode ogen nanaar dit alles. Ook waren van over de Maas afdelingen van de Binnenlandse Strijdkrachten gekomen. Het deed weer goed Nederlanders als militair te zien.
Direct begon men het leven weer enig zins te ordenen. Mijnenvelden werden afgebakend. huizen van geniepige boobytraps Ontdaan, en verder bewoonbaar gemaakt.
.Over de wegen daverden de tanks naar het noorden. De bevrijding was op mars, onweerstaanbaar. Half April bereikte zij de evacueerden in het Noorden. Hoe zou het nog in Maasniel zijn? Zou er nog iets over zijn ons huis, Wanneer zouden we terug kunnen? De eigen streek riep. ieder zocht naar een mogelijkheid om weer naar Limburg terug te gaan. De eersten kwamen een week later al thuis. Men begon de terugtocht te organiseren. Omstreeks Juli was ieder weer terug in het goede Limburg, in Maasniel.
Daar wachtte nog werk, maar vol goede moed begon ieder zijn huis weer bewoonbaar te maken.
Van de 1200 woningen waren er ongeveer duizend in meer of mindere mate beschadigd.

Bij een controle kwam men tot de volgende cijfers:
Verwoeste boerderijen 8
Verwoeste woningen 24
Zwaar beschadigde woningen 298
Beschadigde woningen 670

De boer wilde zijn akkers gaan bewerken. Overal vond hij Witte banden en bordjes “MINES” die de mijnenvelden aangaven. Hij moest werkeloos blijven, zijn grond braak laten liggen.
Waar geen afbakening was en hij begon te werken scheurde de aarde onder hem open. Een felle steekvlam, een knal.
Overal hadden de Moffen een ondergrondse bezetting achter gelaten, om de burgerbevolking te terroriseren. Toen ze na lang wachten eindelijk werden opgeruimd, hadden de mijnen een twintigtal doden en verminkten en gebracht.

Nu is het leven weer vrij normaal.. We zijn aan de vrijheid gewend en kankeren op de weder opbouw die toch ook niet alles tege1ijk kan doen. Maar we worden nog teveel aan de front tijd herinnerd. Onze huizen missen nog het licht.
Cellofaan ruiten zijn niet zo duurzaam als bordpapier of triplex. Maar nu. door de milde gave van kostelijk glas uit Oegstgeest, kunnen wij onze huizen weer levende ogen geven En dat, inwoners van 0egstgeest. zullen die van Maasniel niet vergeten.

Jan Geelen.