October November december
inleiding 1 10 20 1 10 20 1 10 20

 

Dagboek D.H. Oosterbaan
Hamstraat 4, boven,
Roermond

Deel 1
terug

Te geruime tijd heft me het denkbeeld bezig gehouden een dagboek bij te houden. Zoals zoovele dingen bij mij, is dit er ook steeds bijgebleven. Gebrek aan tijd is wel het voornaamste argument voor dat uitstel. Het is nu eens geen afstel geworden, en ik hoop dat ik nu het aangevangen werk vol zal kunnen houden.
Op het ogenblik is er tijd over voor dergelijke dingen, aangezien ik al bijna drie weken "ondergedoken" ben."Onderduiken" is heden ten dage een modern woord. Hierover komt mogelijk verder wel meer.
De directe aanleiding van dit begin is wel de sensationele tijd die we op ´t ogenblik door maken.
Zooals bekend hebben we sinds 10 mei 1940 oorlog. Gedurende welken tijd we natuurlijk ook al een en ander meegemaakt hebben, maar toch is deze oorlogstijd voor ons gezin vrij goed verlopen.
Sinds St. Nicolaas 1941 wonen we nu in Roermond, na uit Leeuwarden hierheen te zijn overgeplaatst. Het is niet uit mijn bedoeling alles wat achter ons ligt nog maar eens op te halen, dat laat ik aan sommige "groote" staatsmannen van deze tijd over, die steeds over de verledentijd spreken. Het is mijn bedoeling, te beginnen bij 1 september j.l. toen voor ons de sensationele tijd begon.
Op vrijdag 1 september werd er in Venlo geweldig door geallieerde jagers op treinen geschoten. Hier in Roermond sneuvelde ook 7 Duitsche locomotieven, die achter elkaar gekoppeld waren en op reis waren naar België, waar toen het slagveld was. Het was werkelijk een opwindende dag!
Zaterdag 2 september begon het goed. In België ergens was een groote slag geweest, die in het nadeel der Duitschers was beslist en deze gingen derhalve hals over kop op de terugtocht. Het begon hier zaterdagochtend en het duurde tot en met de woensdag d.a.v. Achter elkaar en ononderbroken, een stroom van alle mogelijke voertuigen. Daar tusschen vele Fransche en Belgische auto's met militairen en ook vluchtende burgers uit die landen.
De wildste geruchten deden natuurlijk hier de ronde, de geallieerden zouden al over de Nederlandsche grens zijn enz. enz.
Een stimulans voor deze geruchten was een dagorder van de Duitsche bevelhebber in het westen, waarvan ik een exemplaar te pakken heb gekregen en van plan ben te bewaren als historisch document.
Donderdag 7 September, vandaag dus 3 weken geleden, was de stroom grotendeels geluwd maar ons optimisme bleef, gevoed door de geruchten.
Vrijdag 8 September, kwam hier een groot contingent versche Duitsche troepen aan, hoofdzakelijk jonge, onervaren recruten, Ze lagen hier met z'n allen op de stoepen van de straten. Verscheidene straten lagen vol. Door de bakkerswinkel hier beneden kwamen we natuurlijk ook al in contact met deze Duitschers. Ze hadden natuurlijk geen gangbaar geld en gen bonnen, terwijl ze graag gebakjes wilden. Voor een doosje sigaretten gaven wij hun een gulden 50 cent. Waarvoor ze aan een vla zonder bon kregen. De bakker kreeg op deze manier heel wat sigaretten, ook ik heb (schande!) eenige doosjes gekocht, afijn, ik kwam in gesprek met een viertal Elsassers, die bleken niets van de Duitschers te moeten hebben, doch volbloed Franschen te zijn! Ook een Oostenrijker was er die ook in het zelfde schuitje zat! De Elzassers vertelden te zijn gedwongen tot den militairen dienst op straffe van den dood en de gruwelen in het concentratiekamp!
Dus waren ze gegaan! Het waren jonge knapen, ze waren pas 4 maanden in dienst.
Deze troepen verdwenen weer uit de stad en het werd weer een ietsje rustiger. Ik had ondertusschen al sedert 1 september niet gewerkt: er reden geen treinen en bussen, fietsen niet vertrouwd want elke fiets die op straat komt, wordt zonder meer door de Duitschers (volkomen individueel) afgenomen.
Maandag 10 September, ging ik dus loopend naar Maasniel om met eenige klanten een afspraak te maken om die week te komen werken, wat gelukte.
Helaas heeft dat niet mogen zijn, van werken is niets gekomen. Maandagavond werd huis aan huis aangezegd, dat de volgende morgen om kwart voor zeven alle mannelijke inwoners van Roermond van 14 tot 65 jaar op de markt moesten aantreden, om graaf werk voor de Duitschers te verrichten teneinde een verdedigingslinie op te bouwen.
Deze aanzegging geschiede s'avonds om 8 uur en daarna, zodat overleg om te gaan of niet te gaan met kennissen niet mogenlijk was. Wij verkeerden n.l. sinds eenige dagen in een "uitzonderingstoestand" waarbij de staat van beleg was afgekondigd, en de bevolking om acht uur binnen moest zijn. Om kort te zijn, ik besloot niet te gaan Geisler beneden wel. Ik raadde het hem nog af, doch hij verkeerde in de vaste veronderstelling, dat hij als bakker niet zou hoeven te spitten. Dit kwam evenwel anders uit, hij kon met de troep 's avonds vertrekken over de maasbrug in de richting Horn. Naar schatting hadden er dus 's morens van de 20.000 inwoners toch zeker 5 á 6000 man moeten aantreden, er waren er ongeveer 500, ruw geschat
Voor zoo'n eeste ochtend had zich dus Roermond schitterend gehouden Onmiddellijk ving de Grüne Polizei met de jacht aan, en ging in verschillende stadsdelen tot huiszoekingen over, die hoewel eenig resultaat hebbende, geen groote kwantums onderduikers opleverden. In de stad heerschte groote consternatie op het bekend worden dezer huiszoekingen. De menschen die vrijwillig gekomen zijn gaan werken, mochten 's avonds weer naar huis, maar degene die gehaald moest worden, werd naar Duitschland gebracht en kwam niet meer terug. Joop Roos belde mij 's avonds direct al op. Bij zijn chef was ook alles al ondersteboven gehaald en ik moest me goed verstoppen enz. Rustig zal dus niemand zijn geweest, die thuis is gebleven op zoo'n eerste dag. Onze vrienden (!) de bezetters laten in den regel niet met zich spotten, wanneer een weermachtsbevel wordt gesaboteerd.
Na een paar dagen week de spanning weer, vooral toen bleek, dat degene, die niet ging werken, daarvan niets overkwam. Hij werd naar zijn werk gebracht en kwam 's avonds normaal weer thuis - en ging natuurlijk de volgende dag niet weer. Het aantal vrijwilligers is ondertusschen gekrompen tot een 100 man, dit zijn hoofdzakelijk menschen, die geen verdiensten hebben en geen geld achter de hand, zoodat ze, willen ze leven, wel moeten gaan werken, en gedeeltelijk wel gedwongen zijn, hun principes in dit opzicht, als ze deze tenminste hebben, opzij te zetten. Onze stad vertoont ondertusschen een eigenaardig beeld overdag ziet men practisch geen man op straat, alleen vrouwen en kinderen. 's Avonds na zes uur komen de mannen als nachtdieren uit hun schuilhoeken en wagen zich aan de voordeur.
Wij hebben intusschen 2 maal een "inval gehad", de eerste maal 8 man G.P. die evenwel niet verder zijn gekomen dan de bakkerswinkel, en gisteren 2 soldaten, die het tot de derde trap hebben gebracht en even de neus in onze kamer hebben gestoken om Stien eenigzins de stuipen op het lijf te jagen en "Guten morgen" te wenschen. Ik lag in mijn schuilplaats en had geen gevaar tot ontdekking. Met mede name van een broodje van de bakker (zonder bon) vertrokken de heeren zeer tevreden waarschijnlijk in de overtuiging ruimschoots hun plicht te hebben gedaan.
Zoo langzamerhand blijkt nu wel dat het werken gaan eigenlijk maar een dekmanteltje is, hoofdzaak is, dat ze hier nog aanwezige weerbare mannen op straat lopen rondlopen en onder elkaar kletsen. De angst voor z.g.n. "partizanen" schijnt de heeren door ervaring in Frankrijk en België geleerd kennelijk - dwars te zitten.
In de stad bevinden zich verder eenige duizenden Polen en Russen, als slaven gedwongen te werken, mannen en vrouwen, en ruim duizend Duitsche mannen (burgers) uit Dortmund en omstreken. Die hier allen aan de linie werken.
Ondertusschen zijn de geallieeden hier al flink dicht in de buurt, Weert is al bezet en wij hebben nu al eenige weken lang iederen dag gedacht, morgen zijn ze hier. Hopen menschen scheppen al geruimen tijd 's nachts in de kelder.
De militaire toestand laat zich - voor zoover dit door een volslagen leek als ik is te beoordelen - momenteel zoo aanzien, dat het voor ons nog weken kan duren, voordat we zijn "bevrijd" Men kan er evenwel niets van zeggen, en zoo leven we iedere dag maar weer op nieuwe hoop.
Ondertusschen lijkt het, dat wanneer niet gauw verandering in de toestand komt, deze catastrofaal wordt. Dat zit zoo. Sinds een week of 2, 3 ( je juiste data heb ik helaas niet onthouden, hebben we geen gas en ook geen electrisch licht meer. De mijnen waarvan wij deze nuttige zaken betrekken, zijn in geallieerde handen en dus van ons afgesloten. Kolen komen er natuurlijk ook al niet meer door, sinds sittard door de Amerikanen is bezet. Wij hebben gelukkig de kolen op de aangewezen bonnen gehad, maar hoeveel menschen hebben niet nog niks in huis.
Het is nu 's avonds kwart over tien en we gaan aanstalten maken om naar bed te gaan. Dit relaas schrijf ik bij kaarslicht, in de kamer bij Geisler. Nu we geen elektra meer hebben, zitten we 's avonds bij elkaar meestal bij hun, een enkele keer bij ons, om kaarsen te sparen. Ik had gehoopt om vanavond met de inleiding klaar te komen, doch het was te veel! Morgen hoop ik hiermee verder te gaan.
Vandaag 28/09/44 was er niet veel bijzonders, wel werd er druk gevlogen door de geallieerden, het was prachtig zonnig herfstweer. Het haast al gewone kanongebulder, dat we nu al eenige weken hooren, in de laatste dagen verheugend(!) dichtbij was gekomen, was vandaag, geheel stil.
Ook de geallieerde jagers, die hier de laatste dagen, nogal eens schoten boven de stad, lieten geen schot hooren. Een krant krijgen we ook al geen 2 weken meer, naar het heet, omdat er geen papier meer is. We zijn dus volkomen van de buitenwereld geïsoleerd en zijn aangewezen op de geruchten - die nooit waar zijn - en op het illegale nieuws van de fronten, het welk schijnbaar wordt ontleend aan de Engelse zender, en dagelijks gecyclostileerd verschijnt.
De bevrijders (zoals ze zich laten noemen) zitten nu in een boog om ons heen, westelijk van de Maas, van Maesijck - Weert, Helmond, Deurne, Boxmeer naar Mook en Nijmegen. In Arnhem is het tot op vandaag nog niet gelukt, de overgang over de Rijn te forceren, de daar gelande parachutisten zijn, voor zoover nog overlevend, teruggetrokken op den Z. oever van die rivier. Dit is alhoewel de stoot tot Arnhem een prachtig succes geweest, een gedeeltelijk nederlaag.
Dit is zoo in groote trekken - een beetje rommelig misschien - een inleiding geweest tot de dagelijkse gebeurtenissen die ik nu zal proberen bij te houden. Wanneer er later nog bijzonderheden blijken te zijn, neem ik die nog wel op.
Ik schrijf dit met een vulpen, die ik een half jaar geleden op onnaspreekbare wijze was verloren, deze week vond ik ze terug in een rommelkist op zolder. Ze moet hierin gevallen zijn uit vestzak toen ik er iets in zocht.

Vrijdag 29 september '44

Vannacht is het weer rustig geweest, ik heb goed geslapen, alhoewel ik me toch verbeeld dat er vannacht weer is geschoten. Ik sta elken morgen om zeven uur op teneinde te voorkomen dat ik bij een huiszoeking uit mijn bed wordt gelicht. Vanavond hoop ik verder te gaan met mijn relaas.
9.00 's avonds Vanmorgen was het rustig, maar vanmiddag hoorden we de kannonen aan eens stuk door en blijkbaar zoo dichtbij als we het nog niet hebben gehoord. Dat geeft den burger moed! Waar zonden ze zitten?
Stien is vanmiddag wezen aardappelrooien, anders kun je er niet aan komen, je moet ze zelf bij de boeren op het land rooien. Ze kwam met ongeveer 150kg thuis, zoodat we voorlopig weer vooruit kunnen. Het laat zich anders niet gunstig aanzien. Rondom de heele stad worden loopgraven en tankvallen gemaakt. Wanneer hier werkelijk een aanval zou worden ingezet zouden we niet gelukkig zijn, maar ik geloof dat voorthans nog niet. Maar afwachten. Vandaag zijn er voorzover bekend, geen Huiszoekingen naar onderduikers gedaan. Ik schei nu uit. We hebben nu bij Geisler een carbidlamp. Een pracht van een licht, in deze omstandigheden.

Zaterdag 30 September '44 (22.30)

Vandaag een vrij mottige dag. Geen razzia's. Tot half zes vanavond ook geen schieten gehoord. Stien die naar de Boukoul geweest is, had het buiten de stad wel gehoord, vanaf half zes wordt er weer behoorlijk geschoten, op 't moment schudden de ramen. Ook de afgelopen nacht is er flink geschoten. Het schieten klinkt alweer dichterbij. Die heeft nieuwe hoop gewekt, door te vertellen, dat ze al in Echt zitten. Vanmiddag wel gekaart met Piet Holleman de straat over is durven steken om half twee. Gisteren heb ik al mijn dossiers in de kelder gebracht in een kist, een voorzorgsmaatregel. Ook al onze beste kleren zijn daar al. De kelder waarin we moeten zitten bij luchtalarm of het komend gevaar (?) is huiselijk ingericht met ligstoelen enz. Er was vanavond geen water meer in de waterleiding om half negen, terwijl ze anders pas 10 uur wordt afgesloten?
Het klinkt gek, maar ik verlang er naar, dat het kanon gebulder nader komt, des te gauwer zijn we er vanaf. Dan desnoods maar eenige dagen de kelder in! Wie weet, doe ik die wensch nog zal betreuren, maar hoe is een mensch? We gaan nu slapen. Stien heeft vandaag weer een zak aardappels gehaald, waar voor ze 5 uur onderweg is geweest!

Zondag 1 October '44 (22.30)
terug

Weer is er een dag om van in huis zitten. Vanmorgen regende het, na den middag klaarde het op. Van de oorlog vandaag weinig gemerkt, vanavond wat schieten gehoord maar veraf. Volgens de berichten zit er nu weer een gealli. groep in Echterbosch, doch die zullen wel niet hierheen komen doch de grens overgaan. Volgens de geruchten zou ook in Kessel de Maas overgestoken zijn, maar dat moeten we maar afwachten. Vanavond is er een weinig gevlogen, doch niet de moeite waar. De heele avond beneden gezeten bij de nieuwe carbidlamp van Geisler, die bepaald een aanwinst is. De waterleverantie is erg in gekropen, dat schijnt ook al op z'n laatst beginnen te lopen. De afgelopen nacht is erg geschoten.

Dinsdag 3 Oktober '44 (22.00)

Vandaag ben ik voor het eerst sinds 3 weken weer de stad uit geweest. Er is geen controlle meer schijnbaar en om 4 uur ben ik op Stien d'r fiets met vrouw naar Herkenbosch gefietst om melk. We hadden 7 fleschen en een roggebrood, zoodat de buit niet gering was! 't Was slecht weer, zoodat ik behoorlijk nat was, maar dat was minder erg. Het was een heerlijk reisje. In Herkenbosch was het schieten in de buurt van Aken erg goed te horen, 't ging er daverend op los. Ook hier was vandaag het schieten (vanuit het westen) goed hoorbaar, dichterbij dan ooit te voren. Net ben ik nog maar den zolder geweest omdat er erg lauw geschoten werd. Er was niks te zien, maar ik ontdekte, dat er een hoop D. soldaten weer in de stad zijn. Waarschijnlijk een goed teeken.
Herkenbosch en Melick zitten ook vol Russen, meest vrouwen. Ik heb geloof ik nog niet geschreven dat je practisch geen fiets meer ziet, de enkele die je nog ziet zijn van de banden ontdaan en men rijdt op de bloten velgen. Het afnemen van de fietsen is hieraan schuld.
We gaan nu naar bed, op 't moment is 't weer rustig.

Woensdag 4 October

Vandaag is een saaie dag. Nadat er vannacht hard gevochten was, is het vandaag erg stil geweest.
Ook Meyel is nu bevrijd volgens het B.V.O. Met groot offensief kan hier echter direct nog niet worden verwacht in verband met de aan voer mogelijkheden. Alles moet nog over Cherbourg gaan, daar zit de tot nu toe eenig bruikbare haven schijnt. Spoorwegen in Frankrijk en België zijn kapot, en de moeilijkheden zijn groot. Ik voorzie (met mijn linker oog) dat het best nog eenige weken kan duren voor ons, mogelijk nog wel langer.

Donderdag 5 October (10.30)

Niets bijzonders vandaag.
Veel vliegtuigen over gekomen en schieten in de verte, waarschijnlijk zo richting Aken. Vanavond eenige hade slagen. Zoodat de deur beneden (waar we zaten) rammelde. Nu boven gekomen, merk ik dat ze vrij dicht in de buurt aan 't schieten zijn, de ramen rinkelen, het huis dreunt.
Vandaag ben ik begonnen mijn eigen debiteuren- en produktieboekhoudig in orde te maken, ik wil balans maken op 1 October. De pen is leeg, daarom nu maar met potlood.

Vrijdag 6 October (10.00 in de kelder)

In afwijkeng van vorige dagen was het vandaag eens niet saai.
De heele afgelopen nacht is er geschoten (hoewel in de verte) en gevlogen. Ook vanmiddag konden we het front nog goed horen. Om 11 uur kregen we het 3 a 4 bommen vielen er achter elkaar. Stien en ik waren boven. Bennie was aan de overkant bij Smeets! De bommen vielen vlak bij ons huis en waren kennelijk op het station gericht. De 1 e op de grasovensingel (tot nu toe 6 doden en gewonden) De 2 e viel hier ver aan het stationsplein) Willem II singel (bij Janssen Dijcks) Bij de 1 e bom renden we samen naar beneden, toen de 2 e viel waren we aan de keldertrap, en vielen de ruiten in en bij de 3 de (die aan de andere zijde van het spoor viel) waren we in de kelder. De consternatie was groot, en eveneens de ravage. De aanval geschiede door 3 á 4 dubbelstaartige machines ( type fokker G1 ) die zich uit een formatie is maakten en plots naar beneden doken. Ik hoorde ze dalen en zei al: naar beneden Stien, en meteen viel ook al de eerste bom.
Wij hadden in 't geheele huis 14 ruiten kapot + nog wat schade aan de lichtkap in de bakkerij. De binnenmuur van onze huiskamer is geheel gescheurd. Sinds 11 uur gaan we dus, nog onder den indruk van het gebeurde, meteen naar beneden, zoodra er een vliegtuighoorbaar is. Om een uur of half zes vanavond was weer iets, wat ieder de kelder injoeg. Gelukkig vielen er toen geen bommen.
De aanval vanmorgen geschiedde zoo verassend, dat de afweer nog geen tijd had om te schieten. Pen leeg geen inkt in kelder Slechts enkele mitrailleurs waren er tijdig bij. Vanavond om een uur of zeven zijn we naar beneden gegaan en hebben Bennie in de keuken op den grond te slapen gelegd. Om half negen werd er weer gevlogen en op het laatst kwam er een vliegtuig dat hier steeds maar rondcirkelde waarop we met z'n allen naar de kelder zijn gegaan en nu hier in dekens gehuld liggen en zitten te slapen of althans proberen dat te doen. Bennie en Kitsy slapen al vast. Vliegen horen we nu niet meer, in de verte gromt het front. Zoo erg, dat af en toe de deur van de plaats rammelt. Ik ga nu ook proberen te slapen.

Zaterdag 7 October '44 (22.00)

De dag van vandaag stond vanzelfsprekend nog een beetje in het teeken van de bommen van gisteren. Nadat wij gisteravond om 9 uur de kelder zijn ingegaan, zijn we daar de heele nacht blijven slapen, met uitzondering van Geisler, die in keuken op de divan heeft geslapen. Vandaag hebben we weer een keer in de kelder gezeten, en verder eenige malen aan de keldertrap gestaan bij het horen van vliegtuigen. Er is echter niets gebeurd. Verder is er wel weer de heele dag geschoten, en naar we meenen te hooren komt het nu toch werkelijk dichtbij, vooral vanavond. Het is nu stil, al eenige uren, alleen af en toe eenige schoten. Het is zoo, dat we afzonderlijke schoten kunnen onderscheiden en het niet meer als een gerommel aanhoort. Vrijwel iedereen zucht: kwamen ze nu maar, vooral de bommen van gisteren hebben deze wensch weer naar voren gebracht. Daar het station niet is geraakt vreest men een herhaling. We hebben vandaag Bennie's kleine ledikant ( hij slaapt sinds woensdag in het groote bed!) in de kelder gebracht, in geval van nood heeft hij dan een behoorlijke ligplaats. Vandaag zijn er ook weer huiszoekingen geweest, niet bij ons in de buurt echter. Wanneer Bennie soldaten met helmen op ziet komt hij aanrennen en zegt, Papa, daar zijn weer mannen met kale petten (!) Hij neemt aan dat we dan weer huiszoekingen krijgen.
Het is vandaag al 5 weken, dat ik niet meer gewerkt heb, dit begint op een schadepostje te lijken, maar wij leven nog.
Het nieuws van vandaag meldt, dat Tilburg aan 3 kanten ingesloten is, en zware tegenstand van D. Onze gedachten waren bij de fam. Hurkema en we hopen maar, dat ze het er goed afbrengen.
We gaan nu maar weer eens slapen.

Zaterdag 8 October '44 (22.00)

De dag van heden was rustig tot vanavond half zes. 't Was prachig mooi weer, en ik ik ging om half zes even op straat om de ruines van de bommen te bekijken. 't Ziet er erg uit. Op straat hoorde ik dat de D. vandaag in de dorpen over de Maas de kerken hebben afgezet en alle mannen tusschen 16 en 60 jaar hebben aangehouden. Deze zijn hier vanavond naar het station gebracht om - wie weet waarheen - te worden vervoerd. Natuurlijk vreezen we, dat het hier ook weer begint zoodat we voor morgen al weer een beetje in de zorg zitten. Maar afwachten. Het nieuws van vandaag had geen bijzonders. Het front, een opruiming van de wandaden der D. in Holland om naar van te worden.
Het front hier in de buurt lag vandaag nagenoeg stil, we hebben vrijwel niets gehoord.

Maandag 9 October '44 (22.00)

Over vandaag valt niet veel te pennen. Vanmorgen ben ik al voor 6 uur opgestaan omdat er razzia's verwacht werden. Het is nogal meegevallen, ik heb er hier in de stad niet van gehoord. Wel ging er hier nog een groep mannen uit Straelen voorbij, die naar het station werden gebracht. In het nieuws vandaag was er ook al niets.
Het front de hele dag niet gehoord, alleen vanavond een beetje (af en toe) en nu net hoor ik weer wat. Maar het is veraf. Een groot deel van de hier in de buurt aanwezige Russen schijnt ook al weer weg te zijn, 't was na 6 uur een drukte van belang aan 't station, vandaar dat ik toen al opstond.
Stien heeft weer wat peren uit Maasniel en gaat morgen (dat is tenminste het plan) nog 50 kg goudrenetten halen. We gaan nu naar bed. In afwachting van een nieuwe dag. Wat deze weer zal brengen. Ik geloof dat het nog weken duurt voor ze hier zijn.

Dinsdag 10 October '44 (21.00)
terug

Vandaag leverde niet veel bijzonders op, behalve een matje water. Het regend n.l. de heele dag hard. Stien is naar Maasniel geweest en heeft 50kg Goudrenetten opgehaald, en al onze tarwe (13kg laten malen). Van Lenie een klein stukje spek gehad, wat lekker was, op de boterham. Van de fronten geen nieuws, het is zeer stil. Zoo juist werd er enige keeren geschoten, dat is ook alles wat ik vandaag heb gehoord. Om kwart voor 8 nogal veel vliegtuigen overgekomen laag i.v.m. de laag hangende wolken. Op de Kapellerlaan schijnen 2 agenten te zijn beschoten door lui, die daar in de ontruimde huizen aan 't plunderen waren; aldus verteld men. We horen daar nog wel meer van. Vanavond zitten we voor 't eerst weer boven bij eigen licht.

Woensdag 11 October (22.30)

Het is verwonderlijk hoezeer men in deze dagen het begrip van de tijd kwijt raakt. Als we overdag het erover hebben wat dag het is, moet men steevast naar de kalender kijken, er 's avonds als ik in dit boek begin, moet ik altijd op de vorige dag kijken, om dag en datum te weten. Een maand geleden is nu die spitterij al begonnen en nog zijn we geen stap verder gekomen. In de eerste dagen kwamen we 's avonds nog de deur uit, en maakten een wandelingetje, maar dat vertrouwt men nu ook al niet meer. Vanavond kwam er weer even een schrik, om 8 uur kregen we de mededeling: "morgen razzia's" er zijn 150 man in de stad aangekomen! Waarschijnlijk dan Grüne Polizei of iets dergelijks. We moeten nu maar weer zien hoe dat afloopt, en welke waarheid er weer in dit gerucht steekt. In ieder geval is het morgen weer vroeg opstaan. De commandant van Aken heeft vandaag een ultimatum tot overgave van den stad (die ingesloten schijnt) - natuurlijk - afgewezen. Er is gedreigd, dat de stad met de grond gelijk gemaakt zou worden. Een demonstratie van de verwording der menschheid in dezen oorlog. Ik twijfel er geen moment aan. Of dit dreigement wordt in de daad omgaat, of in dit ogenblik nu al. We hebben in de verte (zuid) zeer zware trillingen waargenomen vanavond. Arme menschen! Hoewel ik Rotteredam natuurlijk niet vergeet. Ook de vele buitenlanders die in Aken werken!
Hier in 't westen is het front ook weer opgeleefd. Van ongeveer 8 uur af vanavond rammelen hier onze ruiten, zooals ze nog niet hebben gedaan. Blijkbaar wordt er zwaarder geschut gebruikt dan tot nu toe, want het is beslist erg, soms werkelijk angstaanjagend, hoewel het volgens mijn waarnemingen (ik ben enige malen naar de zolder voor het open dakvenster wezen luisteren) zoo vrij ver af is. Ik meen het zelfs wat eens dichtbij te hebben gehoord. De wind speelt hierbij natuurlijk ook een rol. Het front schijnt verder nog vrijwel stil te staan, behalve in de buurt van Zeeland. Ik denk, dat de toegang tot de haven van Antwerpen geheel vrij en ongehinderd is, en dat dan, na de nodige aanvoer, het er weer op los zal gaan.
Ik voor mij geloof, dat we nog heel blij mogen zijn als R'mond op 1 November in andere handen is; m.i. vast niet eerder, eerder later. (Een pracht van een woordkennis was dat laatste). Stien heeft niet veel puf naar 't bed met dat gerammel. Ze ligt met het hoofd op de tafel. Bennie kon het in zijn bed niet uithouden van angst en ligt in de "groote stoel" in een deken gerold te slapen. Het is geen wonder, wanneer zulke kinderen daar zenuwstooringen van zouden krijgen. Vandaag zijn we weer 2 x hals over kop naar beneden gehold. Wegens, (waarschijnlijk) luchtgevechten, er werd tenminste braaf geknald. Ziezoo, ik schei weer uit, geen bijzondere dag vandaag en toch nog 3½ bladzijde vol! We gaan naar bed!!

Donderdag 12 October (21.45)

De gisteren aangekondigde razzia's zijn inderdaad waarheid geworden. Vanmorgen vroeg reeds was de heele stad al afgezet en even daarna begonnen de huiszoekingen
G.P. en militairen. Veel mannen zijn gevangen, en deze werden naar het station gebracht, deken en eten voor 2 dagen meenemen. Waar ze heen gaan is niet bekend, maar men zegt niet naar Duitschland. Niemand weet het echter, en het gerucht voert den boventoon. In onze straat arriveerden de heeren om kwart over een en waren om ± 4 uur klaar. Ik heb al dien tijd in mijn schuilplaats gezeten. En had het dus niet zoo erg prettig. Ook bij ons zijn ze weer geweest, doch evenals vorige malen slechts een vluchtig onderzoek. Een van de soldaten zei, dat hij ook moest zoeken, maar het liever niet deed en ook op andere plaatsen hadden ze dergelijke uitingen gedaan. De soldaten van het "heer" schijnen de beroerdste niet te zijn. Overigens zijn er toch maar weer verscheidene de dupe geworden, of ze het dan graag doen of niet! Gedurende de razzia werd er nog druk gevlogen en veel geschoten, wat het een en ander niet prettig maakte! Het front is vandaag weer zeer rumoerig, de heele dag is er hard geschoten en op 't moment rammelt weer alles. Ik krijg evenwel niet den indruk, dat het veel opschiet en dat ze veel dichterbij komen geloof ik niet.
Frontnieuws was er vandaag weinig ook in Utrecht had men een 4000 man opgehaald, en het schijnt, dat er het geheele land door gegraven moet worden.
Als ik het goed gezien heb, staat Aken in brand. Ik was op zolder en zag tegen de lucht een hele licht vlek.
Ik rook tegenwoordig niets anders dan mijn eigen gemaakte tabak, die nu ik er aan gewend ben, goed smaakt. Vandaag heb ik evenwel de strop gehad mijn pijp te breken, ik moet morgen proberen hem te lijmen, nieuwe pijpen zijn niet meer te koop. Verder heb ik nog een sigaretten vloeitje, ook die zijn niet meer te krijgen.
"t is nu weer bedtijd. Stien ligt alweer met de oogen dicht in de groote stoel. Bennie houdt het vanavond uit in bed, wat werkelijk mee valt, 't gaat vanavond nog harder dan gisteren. De kleine had vandaag ook een moeilijke dag, als er zooiets aan de hand is, moet hij erg stil zijn, mag niet naar beneden, niet "papa" roepen enz. Dat is voor de kleine allemaal erg hard, want hij is zeer bewegelijk, en, als hij soldaten ziet met helmen op (hij noemt die "kale petten") dan wil hij mij waarschuwen en begint dan te roepen. Onderhand zijn we erg benieuwd, hoe het onze familie in Utrecht gaat, en wanneer we ze weer terug zien.
Tot morgen.

Vrijdag 13 October '44 (21.45)

Precies als vorige week Vrijdag, ook om de zelfde tijd, vielen er vandaag weer bommen. De Maasbrug is kapot gebombardeerd en volgens de menschen die hem hebben gezien goed geraakt ook. We hebben natuurlijk weer in de kelder gezeten. De "flak" daverend in actie, ik kreeg, toen ik uit de kelder kwam en even op de plaats liep, nog een klein scherfje op mijn voet. Waaruit blijkt, dat men zich nooit buiten moet vertoonen voor alles geheel aan kant is.
Verder zijn er vandaag voor ons geen schokkende dingen gebeurd. Het front was vandaag weer stil, alleen nu vanavond wordt er af en toe eens geschoten.
Het nieuws van, vandaag had ook geen bijzonders. Er schijnen - tenminste men zegt het - vandaag ook bommen in Venlo te zijn gevallen, midden in de stad. Er werd gesproken van 130 dooden. Ik geloof zulke dingen nooit direct, vooral als je niet weet uit welke bron zulks komt.
Met die geruchten is het toch gek. Je hoort de eigenaardigste dingen. Zoodra de bommen op de brug waren gevallen, hoorde je, dat er 20 stuks waren gevallen. Achteraf bleken het er 5 of 6 te zijn geweest. Men beweerde direct, dat de brug kapot gegooid was, om de al aan de overkant van de maas zich bevindende Duitschers de gelegenheid te ontnemen terug te trekken. Hierbij wordt finaal over het hoofd gezien, dat even verder nog een spoor brug ligt. Een ander gerucht deed nog de ronde, wat de moeite van vermelden waard is. We hebben tegenwoordig geen luchtalarm meer. Waarom niet, is niet bekend. Nu werd er vandaag gezegd, de sirenes worden weer hersteld (typisch dat alle - een stuk of 10 - sirenes allemaal tegelijk kapot zouden zijn) en dan zou binnenkort alarm worden gegeven, en dan kwamen er een hoop parachutisten naar beneden en dat zouden dan geen geallieerden zijn. Maar Duitschers. Waarom, werd er niet bij gezegd. Ik heb hierover een vermoeden, wat ik nog niet wil uitspreken.
Er worden volgens de berichten overal in den lande veel menschen opgehaald, waarbij schijnbaar vaak beestachtig word opgetreden. Voor zoover bekend is hier steeds - voor zoover dat mogelijk was - vrij correct opgetreden. Ook de uitlatingen van de soldaten wijzen hierop. Als het evenwel nog lang duurt, zullen er nog veel worden weg gehaald.
Als ik me niet vergis, zijn vandaag (vanavond) de Russen vertrokken. Ik stond op zolder te luiteren naar het schieten en hoorde een groote drukte op 't station. Er was trouwens vandaag al sprake van, eenige Russen, die hier wel in de winkel komen om een stukje brood hadden ervan gesproken, voor zoover ze zich verstaanbaar kunnen maken. Zoo juist werd er weer hevig geschoten. We gaan evengoed toch maar naar bed.
Vandaag heb ik mijn balans klaar gekregen met de resultaten over de eerdere acht maanden van 1944. Deze waren goed voor een nieuwe zaak. (Ik ben 1 Januari voor mezelf begonnen) Maar ik vrees, dat er dit jaar niet veel meer bijkomt. Op 't moment (22.15) wordt er gevlogen, erg laag, het is een beetje angst aanjagend, na wat we meegemaakt hebben. Gelukkig zijn ze nu alweer weg, en gaan we naar bed.

Zaterdag 14 October '44 (21.00)

De dag van vandaag is weer vrij - gelijkmatig voorbij gegaan - al zou het dan de moeite waard zijn om te melden, dat we er vandaag 3 maal reden geweest is om de kelder in te gaan.
Vanmorgen tusschen vijf en 6 uur werd er erg gevlogen, wat voor de fam. Geisler reden was om de kelder in te gaan. Wij waren wel wakker, maar zijn toch blijven liggen. Om 9 uur - ik was juist begonnen te aardappelschillen, tegenwoordig mijn dagelijks werk - weer naar beneden. Er is toen een school vliegtuigen over gekomen. Zooals ik nog maar eenmaal van te voren zag. Allemaal van die groote 4 motorige bommenwerpers, die betrekkelijk laag en vrij langzaam in z.w. richting vlogen. De flak schoot er eerst op, maar hield na eenige ogenblikken er mee op, het gaf niks. Het was enorm zooveel er overkwamen. Overigens gebeurde er niets, we hebben al geleerd, dat er van de groote "vluchten" bommenwerpers geen kwaad te duchten is - als er tenminste geen D. jagers tusschen zitten.
Om 12 uur werden we verrast door een jager (?) die nogal hevig tekeer ging. Er werd hard geschoten, alles daverde, van ongelukken evenwel niets gehoord.
Het nieuws had vandaag niet veel bijzonders. Overloon is stormenderhand genomen, wat waarschijnlijk wil zeggen, dat er niet veel meer staat! Ik heb er 3 klanten zitten en dacht nog eens aan hen, en ben benieuwd, hoe ze het er afgebracht hebben. Van Tilburg was er geen nieuws, Eise en Miep zullen nog wel in de rommel zitten.
"Ons" front hier was vandaag stil, en kan vanavond niet goed "Loskomen" af en toe wordt en geschoten. Zou juist eenige zeer harde schoten, wij hadden den indruk, dat er hier, aan de rand van de stad opgestelde kannonen aan het schieten waren.
Ik schrijf nu al eenigen tijd over het front hier, maar niemand weet, waar geschoten wordt. Vast schijnt te staan, dat er geall. troepen in Horn zitten (hier ±13 km vandaan) maar niemand weet het precies. We meenen iederen dag, dat het dichterbij komt, en het komt misschien, ook iets dichterbij, maar meestal blijkt de mensch de vader van de gedachte te zijn.
Er toert hier nu al eenigen tijd een vliegtuig boven de stad rond. Zooiets is vervelend, je weet niet wat er boven je hoofd hangt als er zoo gecirkeld wordt. Er gingen vandaag weer geruchten dat er Maandag weer razzia's op groote schaal zouden zijn, 's morgens vroeg al. Hoe komen de menschen er aan? En van wie weet men dat? Maar toch heb ik me voorgenomen om vroeg op te staan. Ik laat me liever niet in bed verrassen. Stien zit al weer in de stoel zo'n beetje te dutten, heeft vannacht slecht geslapen, er werd veel geschoten en Bennie was wakker gedurende bijna twee uur, en dan komt er van slapen niet veel.
Voor vandaag schei ik er dan, maar weer mee uit, morgen weer een nieuwe dag, hopelijk. Zeker kun je dat nooit van te voren zeggen in deze tijden.

Zondag 15 October '44 (21.30)

We gingen gisteren avond al naar bed met het idee om vroeg op te staan in verband met de razzia's, maar 't is weer anders uitgekomen. Om ±half twee klopte mej. Geisler aan onze deur omdat er zoo erg werd gevlogen. We hebben toen een uur in de kelder gezeten en toen weer naar boven. Een half uur later waren we al weer in de kelder, toen waren ze er weer. Geweldig veel kwamen er over. Er gebeurde gelukkig niets. We zijn toen maar tot zes uur in de kelder blijven slapen. Doorslapen in bed tot half 9 toen we er wéér uitgeklopt werden met de mededeling dat het geheele R'mondse veld was afgezet door de "G.P." Hals over kop eruit natuurlijk, maar later op den dag hoorde we dat deze afzetting was om een van de plunderaars te pakken, waar ik meen al over heb geschreven (van de kapellerlaan) Deze is in de loop van den dag ook gevat. - maar - de ironie door ongewapende Nederlandse politie mannen. Daarvoor waren 60 man G.P. te wapen geroepen! Onze politie hier is totaal ongewapend, zelfs een "klewang" hebben ze niet meer.
Goed dus, om half negen opgestaan en nog voor het ontbijt waren we al weer beneden, Een sjees bommenwerpers. Om naar van te worden! Ze vlogen in formaties van 24 en het waren er vele. Twee richtingen vlogen ze uit. Een gedeelte naar n.o. en een gedeelte z. - z.o.
Om 12 uur zaten we weer in de kelder, toen was er weer een jager (misschien meer) die een trein beschoot hier op het station. Een herrie, horen en zien verging. In de stad geen ongelukken, tenminste niets van gehoord. Om half drie werd er weer danig geschoten. Stien was met Bennie in de kelder gaan slapen vanmiddag ook al opdat ze er dan niet uit zou hoeven als er vliegers waren. 't Kwam dus maar goed uit.
Vanavond is ineens de kelder zoowat klaar gemaakt dat we nu allen in de kelder kunnen slapen. We hebben een bed van Geisler in de kelder gekregen en nu gaan we vanavond direct allemaal naar beneden en dus niet meer boven slapen. We hopen ne een goeie nachtrust te krijgen.
Dit waren zoowat de belevenissen van vandaag.
Het nieuws had weer zoowat geen bijzonders. De geall. hebben thans weinig bereikt.
Het front hier was vandaag grootendeels stil en slechts af en toe een schot. Vanavond ging het ietwat forscher toe, maar nu is het stil. We vragen ons af, wat die menschen eigenlijk bezielt er maar op los te schieten, ze schijnen maar steeds op dezelfde plaats te blijven.
Ik heb nog niet vermeld dat zoowat alle menschen hier in de straat in de kelders slapen, heele huishoudens bij elkaar.
't Is nu 10 uur, ik maak er maar weer een eind aan.

Maandag 16 October '44

Gisteravond toen we bijna in bed lagenkwam ik tot de ontdekking dat ik nog niets geschreven had. Maandag was een vrij kalme dag Een maal de kelder in toen een jager in scheervlucht over de stad ging en het even hard knalde. We hebben Zondag op Maandag voor het eerst de hele nacht in de kelder geslapen en 't is goed bevallen, al moet je er eerst aan wennen, met z'n tweeën op een éénpersoonsbedje te slapen.
Ik heb mijn dag weer doorgekregen met wat puzzelen met Bennie. De zolder opgeruimd en een nieuwe puzzel gesneden voor zoonlief.
Sinds Zondag halen we eten uit de Centrale keuken. Een kwartje per portie van een liter. Het smaakt goed en we zullen nu eens een week proberen. Op zoo'n manier sparen we onze kolen een beetje want we stoken nu al een maand antraciet, en we hebben maar 4 mud, waarmee we voorlopig toe moeten komen, omdat we van de mijnen afgesloten zijn.
Het front hier is nog stil. Venray is volgens de berichten door de geall. bezet. Vandaag is er hier nog iets geschoten maar niet veel. Vanavond even zeer heftig (Westel. Richting) en dat leek inderdaad dichtbij.
Zondag zijn er nog een paar bommetjes (lichte) gevallen bij de viaduct over de Venloscheweg. 3 dooden en eenige Duitschers, die daar flagbatterijen hadden, waarop schijnbaar de aanval was gemunt.

Dinsdag 17 October '44 (21.30)

Over vandaag kan ik kort zijn. Er was niets bijzonders. Vanmiddag hoorden wij weer wat kanongebulder dat vanavond wat sterker werd, doch niet verontrustend (of liever, verheugend) Gevlogen is er vandaag niet. We gaan dus nu de nacht maar weer in in onze "slaapkelder"
De D. troepen die hier en in Maasniel waren zijn gisteravond vertrokken in de richting van Venlo. Op dit vertrek worden weer geruchten gebaseerd o.a. Dat Roermond zou worden "prijsgegeven" m.i. is nog niet eens sprake van een bedreiging van onze stad. Rondom de stad, naar alle winstreken zijn tankvallen en loopgraven gemaakt.
Het weer is tot nu toe prima geweest - wij hadden een mooie herfst - doch nu stormt het en het giet geweldig. Met zulk weer is het een plezier in huis te zitten. Vandaag zit ik precies 5 weken, zoodat het "nieuws" er af is.
Het nieuws van vandaag had hellemaal niets. Het schijnt ""komkommertijd" te zijn.

Woensdag 18 October '44 (21.15)

Vandaag niets, niets en nog eens niets.
Vanmorgen om negen uur heb ik me op de straat gewaagd om maar te kapper te gaan en mijn haar te laten knippen. Het was al nodig toen het huisarrest begon, dus.
Enige keeren voor niets naar de kelder geweest, als we maar een vliegtuig hooren, zijn we al beneden!
Geschoten wordt er aan het front hevig, dus dat brengt ook geen opleving.
Het nieuws had geen bijzonders men begint het derhalve al haast te laten!
Kortom, het is niet meer te harden deze toestand van niets weten, en geen vooruitgang te bespeuren. Over eten en drinken mogen we nog niet klagen, dat gaat nog goed, enkele regenbuien, vanavond iets meer wind.

Donderdag 19 October '44 (21.30)

Beestachtig slecht weer was het vandaag. Vanmorgen bij het opstaan goot het en nu zoonet nog. Dat is tot nu toe het eenige wat te beleven is geweest.
Eenig schieten in de verte en vanavond een paar harde knallen.
Uit de berichten krijgt men den indruk dat Venray erg gehavend is, ik heb er vele klanten. Die menschen daar zullen er slecht aan toe zijn.
De laatste dagen rommel ik wat in mijn postzegels, ik heb nergens meer zin in, het duurt te lang om mooi te zijn.
Het is eigenlijk een lamieup dat we geen krant meer krijgen, als was deze dan door de Duitsche bril gezien men las toch nog eens wat nieuws.
Zoo meteen gaan we de kelder weer in.

Vrijdag 20 October '44 (21.00)
terug

Ik heb geen lust over vandaag te schrijven. Het gaat vervelen, er is niets gebeurd en men ziet er geen gat meer in.
Volgens de berichten rukken de geall. op naar Venlo en "zou de aanval in de richting Roermond ook niet lang meer op zich laten wachten! We zullen wel zien. Het weer is goed geweest vandaag.

Zaterdag 21 October '44 (21.45)

Deze aantekeningen ben ik begonnen toen het leek dat we gauw van de ellende van den oorlog zouden zijn verlost, maar de laatste dagen gebeurt er al zeer weinig, dat de moeite van vermelden waard is. We hoeven daar natuurlijk niet naar te verlangen, de wereld ervaart het toch wel, en de verlossing komt iedere dag dichter bij, dit is niet te keeren. Maar een mensch - vooral ik- wenscht actie, en die is er op 't ogenblik niet. Daarbij komt nog, dat ik al vanaf 2 Sept. Uit mijn werk ben, en dat zou nog daar aan toe zijn, ware het niet, dat ik al vanaf 11 October in huis zit. Dat is tegen mijn natuur, daar ik een groote werklust bezit.
In wezen ben ik pessimistisch en kan gerust voorzien, dat deze toestand nog een maand of zelfs twee, kan duren. Anderzijds zou het bij mij ook geen verbazing wekken, wanneer we volgende week vrij zouden zijn. Het kan. De geall. zijn nu 10 km van Venlo maar... Venlo ligt aan de overkant van de Maas. Voordat die overgestoken is, moet er nog het een en ander gebeuren, en bovendien, dan zijn ze nog 24 km van R'mond.
Overdag valt er weinig te beleven bezoek krijgen we practisch niet - ieder blijft in z'n eigen huis met het oog op eventueele luchtaanvallen.
Tot nu toe is het daaromtrent de laatste dagen vrij rustig, al gaan we nog wel eens de kelder in, als er wat geschoten wordt. Maar 't heeft niets te betekenen na de bommen waarover ik reeds schreef.
Gezocht naar mannen is er de laatste dagen ook niet meer, ook in dat opzicht hebben we rust die evenwel gebonden is, want weinig, zeer weinig mannen wagen zich op straat.
Zoo is er dan weer een dag om, en we gaan - weer met hoop in het hart voor morgen - de kelder maar weer in voor rust. Het weer was vandaag weer goed.

Zondag 22 October '44 (21.00)

Ook vandaag is de dag weer kalm en zonder emoties voorbijgegleden. Ook de berichten hadden geen nieuws, dat ons tevreden kon stellen met het uitzicht op een spoedige verandering. Aken is vrijdagmiddag om half 4 gecapituleerd. De eerste vrij groote stad in Duitschland is dus bezet.
In deze tijd doet men dingen, die men anders niet doet. Afgelopen week maakte ik sigaren van eigen gekweekte, ongefermenteerde tabak. En voor zoover onze verknoeide smaak op dit gebied dit nog kan beoordelen, ze smaken goed.
Gisteren maakte ik uit opgevangen vet van brandende kaarsen, een 2 tal kaarsen. Ze branden goed. Naar proeven hebben aangetoond.
Nadat er vannacht aan het front hier nog al erg was geschoten (ik zelf heb het niet gehoord zoo rustig slaapt het in de kelder) is het verder den geheelen dag vrijwel stil geweest, ook vanavond.
Joop en Lenie zijn hier even geweest vandaag, Stien zal met Lenie ruilen!

deel 2

Woensdag 25 October ’44 (21.00)

Vandaag is mijn stemming iets beter.Ik ben vanmiddag de deur even uit geweest; weliswaar niet ver, even naar de Jang en Holleman, waar we een paar uur gezeten hebben. Het doet je goed weer eens een paar andere menschen te zien en te spreken, en je kikkert er bepaald van op.
Overigens zijn er vandaag weer eenige dingen om over te schrijven. Vannacht hebben er een paar zware ploffen plaats gehad. Men zegt, dat er eenige “vliegen de bommen (VI) zijn neer gekomen één vlak bij de stad (Mijnheerkens) en één in de buurt van Melick. Anderen spreken van brandende neergeschoten vliegtuigen, maar het juiste schijnt niemand te weten. Degenen die het hebben waargenomen, hoorden een vreemd geluid en zagen een vuurstreep; welke verschijnselen overeen komen met die der VI. Voorloopig zijn dit dus nog raadselen, waarvan we de oplossing nog wel zullen hooren m.b.t. de schade schijnt er, behalve eenige ruiten, niets te zijn aangericht, zoodat het nogal meenvalt. Een ander vermeldenswaardig feit is voor de betrokkenen veel erger. Een deel van de stad heeft vandaag aanzegging gekregen de huizen korten termijn te moeten verlaten. Het schijnt Buitenop, Roerkade, Roersingel, Minder broedersingel, en alles wat tusschen deze straten en de Roer ligt; verder de Molenstaat, Brugstraat en een gedeelte van de Neerstraat. Voor deze menschen is het een ellendige dag geweest. Waar moet men nu heen, en dan in deze tijd? Voorheen waren ook reeds de Kapellerlaan, de Kraanpoort en eenige kleinere straten in de buurt van de Markt ontruimd. Men zag vandaag de heele dag menschen met karretjes met huisraad en andere dingen door de stad sjouwen. Het is een aangrijpend iets. Men hoeft zich maar in de plaats van de ongelukkigen te stellen.
Wat ons nu uiteraard bezighoud, is de beweegredenen van deze plotselinge evacuatie. Zouden de D. mogelijk aanval uit zuidelijke richting of Westelijke richting verwachten(!) des te eerder zijn we er van af. Mijn verstand zegt me echter (en dit beschouw ik niet als pessimisme) dat het toch zeker voor ons op z’n minst nog 14 dagen duurt, zeker niet eerder. De geheele dang van zaken wijst daar tot nu toe niet op. “Moed en vertrouwen” zegt Wim Holleman vandaag. Zeker is, dat het einde komt, maar wanneer?
Het front hier is weer stil, alleen nu net hoorden we eenig schieten, evenwel ver af. Er wordt schijnbaar niet veel meer gepatrouilleerd, want dat moet wel de oorzaak zijn geweest van het veelvuldig schieten wat we de laatste weken hebben gehoord.
Het gerucht, dat er VI’s zouden zijn neergekomen, kan toch juist zijn, de berichten spraken er vandaag van dat deze op bevrijd Belgisch gebied zijn afgeschoten. Die dingen schijnen dan toch niet erg zuiver te richten te zijn. De kelder is anders een goede plaats voor zulke dingen, wij zijn wel wakker geworden van de slag, doch hebben er verder niets bemerkt, en zijn weer ingeslapen. Menschen die boven sliepen, zijn hals over kop naar beneden gevlucht.
Volgens geruchten zouden ook in Spanje weer onlusten zijn uitgebroken “vrijscharen” zouden veele tegen geregelde troepen van Franco. Dit lijkt doorgestoken kaart, de onlusten zijn uitgebroken in de prov. Navarra. Geheel in noord Spanje aan de Fransche grens. Ik ben benieuwd hoe dit geval zich zal ontwikkelen. Verder gaan er geruchten, dat er Vrijdag weer Razzia’s zullen beginnen. Morgen vroeg moeten de “Ausweise” weer worden verlengd, en Vrijdag zou het feest dan weer beginnen. De huiszoekingen van gisteren hebben niet veel te betekenen gehad, men zegt dat er weer geplunderd was op de Kapellerlaan, en dat er naar daders daarvan in de beurt is gezocht. Ik werk op het ogenblik “Hitlers” mijn Kapf door, hetgeen ik dezer dagen vond in mijn boekenkist. Het is echter zeer taai, wanneer men er niet een speciale studie van maakt.
Ik ben nu weer aan het eind van mijn Latijn, en we gaan maar weer de kelder in. ’t Is kwart voor tien, en alles is rustig.

Donderdag 26 October ’44 (21.00)

Evenals de voorgaande dagen was het voor ons ook rustig vandaag. Veel menschen waren vandaag nog aan het evacueeren, het is een treurig gezicht, vooral ook omdat de middelen, om behoorlijk te verhuizen ontbreken, en de meeste mannen daarbij nog ondergedoken zijn, alhoewel vele zich nu wel op straat waagen achter handkarretjes e.d. en hiertegen ook niet werd opgetreden, terwijl ik vandaag zelfs eenige malen “Grüne Polizei” heb gezien rondfietsen! Zooals de geruchten willen is het morgen weer de dag van de volksfeesten ofwel razzia’s. ’t Zal me benieuwen of ik er deze keer ook bij ben! Hopelijk niet maar men kan nooit weten. Voor ’t eerst sinds eenige dagen hebben we vanaf betrekkelijk dichtbij weer schieten gehoord, sommige harde slagen. Men zit hier vrijwel algemeen te snaken naar een offensief in deze richting, daarbij in den regel over het hoofd ziende, hoe verschrikkelijk dit kan zijn, als er erg gevochten wordt.
Dit was het weer voor vandaag. Het weer was vrij goed, eenigszins heiig. Vanmiddag kwamen er veel bommenwerpers over.

Vrijdag 27 ocktober ’44 (22uur)

De razzia’s zijn vandaag nog niet gehouden, dus hadden we een rustige dag. Veel menschen waren vandaag nog aan ’t evacueeren. Er bestaan nog staaltjes van hulpvaardigheid, b.v. de families Holleman en de Jong, die gezameelijk een bovenhuis bewonen van 6 kamers hebben hiervan de helft afgestaan aan een gezin van 7 personen. Men ziet daartegenover ook andere staaltjes van gevallen waar wel ruimte is, maar men er niet over denkt, iemand te helpen.
Vanavond is er weer iets geschoten, terwijl er vrijwel steeds wordt gevlogen. Men zegt dat er reeds A. tanks in Horn zijn geweest, maar dat geloof ik nog niet hard, dan hadden we wel iets anders gehoord.
Ik ben wat laat vanavond, daarom maak ik het maar kort. Met die vliegerij is het niet zo pretig hierboven en beter in de kelder.

Zaterdag 28 October ’44 (21.30)

Deed de dag van gisteren (vrijdag) z’n naam als ongeluksdag geen eer aan; vandaag was het een dag, die in ’t geheugen blijft voorlopig. Er is de gehele dag gevlogen, en niet weinig ook. Vanmorgen om half 8 kruisten er al een zestal vliegtuigen boven de stad (prachtig weer, met een heldere hemel. Om tien uur werden we de kelder ingejaagd en vielen de eerste bommen. Ditmaal weer op de maasbrug en omgeving. Verscheidene treffers op de brug, zoodat deze nu geheel vernield is. Ook de omgeving is nogal beschadigd, de kathedraal b.v. zoodanig, dat er morgen geen diensten zijn. Hoeveel dooden er zijn is nog niet precies bekend, maar het aantal schijnt nogal mee te vallen. Sinds 10 uur vanmorgen zijn we door elkaar genomen ieder kwartier naar beneden geweest, tot aan vijf uur toe. Ook in ’t Gebroek-Maasniel zijn nog bommen gevallen waarbij waarschijnlijk een zevental dooden. Ook de heele avond wordt er gevlogen en ook wordt er erg geschoten. De D. hebben bij Meyel een tegenaanval ingezet, waarvan een en ander het gevolg schijnt te zijn. Als deze tegenaanval nu van de andere zijde ook maar wat uitlokt kunnen we er misschien nog voordeel van hebben. Tilburg schijnt bevrijd te zijn, evenals Bergen op Zoom. We hopen maar, dat de Hurkema’s er goed afgekomen zijn. We hebben Bennie vanavond om 7 uur direct maar in de kelder gebracht vanwege de vliegerij. Anders gaat hij altijd eerst in de slaapkamer en nemen we hem om 10 uur mee. We wilden maar, dat we onze ouders hier hadden of wij in Utrecht waren. De oude menschen zullen een moeilijke tijd doormaken. Stien thuis ziek en mijn vader is alleen. Vandaag hebben we weer 6 ons spek op de bon gehad, zoodat we weer een tijdje vooruit kunnen, vooral daar we uit de centrale keuken eten, welk eten heel goed is. We gaan nu weer “kelderen”, om weer de dag van morgenaf te wachten.
Er snurkt juist weer een vliegtuig over de stad.

Zondag 29 October 1944 (20.45)

Hoewel in mindere mate dan gisteren is er vandaag weer stevig activiteit in de lucht geweest. Het begon vanmorgen al weer vroeg, eigenlijk is er de geheele nacht gevlogen. Ook is er nog hard geschoten. Meyel is weer in D. handen en ’t is nu weer stil met schieten. We zijn vandaag wel eenige keeren naar beneden geweest en op ’t het punt de kelder in te gaan, maar het is niet nodig geweest.
Overigens is er vandaag niet veel noemenswaardigs gebeurt. Het was prachtig weer, maar daar heeft iemand met huisarrest niet veel aan.
Bennie is er op het ogenblik erg bang voor vliegtuigen (sinds de bommen) en als hij in de verte maar iets hoort, staat hij al bij de trap, om naar beneden te hollen. ’t Kind wordt er hellemaal zenuwachtig van.

Maandag 30 October ’44 (21.30)

Juist was ik van plan deze dag te doen eindigen met schrijven, dat er vandaag niets te schrijven was, of we zijn de kelder in geweest. Om om kwart voor 9 begonnen geweldige formaties vliegtuigen over te komen, welke hebben gevlogen tot half 10, aan een stuk door. Ze zijn nu weer over, alhoewel het nog niet helemaal rustig is in de lucht. We hoorden één bom vallen, vermoedelijk niet dicht bij. In den regel hebben we niet veel last van groote “vluchten” en is het meer het angstige gehoor. Dit was alles voor vandaag, we gaan nu maar naar bed, omdat er toch nog wordt gevlogen.

Dinsdag 31 October ’44 (22.00)

Ook over vandaag kan ik kort zijn, Het was erg donker weer, zoodat er haast niet gevlogen is, alleen vanavond, zoo juist is er nog een behoorlijk aantal overgekomen. Ik houdt me de laatste dagen bezig met wat huisvlijt – fineerwerk – en nu begin ik aan een kistje voor houtsnijwerk. Vanavond is ook het front weer begonnen met schieten, evenwel nog niet druk.
De duitschers zijn vandaag begonnen met de zaken af te lopen, om te informeren wat er nog in zit. Dat belooft niet veel goeds. Volgens de berichten is er in Holland ontzettend veel weg gesleept.
Dat is alles voor vandaag.

Woensdag 1 November ‘44
terug

Allerheiligen is rustig geweest voor ons. Het front schoot vandaag weer erg, waarrschijnlijk in de buurt van Nederweert-Meyel waar weer een Eng. tegenoffensief is ingezet. Zoo houdt men elkaar iets bezig. Vanmiddag en vanavond zijn er weer vrij groote formaties vliegtuigen overgekomen. Vanavond hebben we beneden gezeten en een spelletje gedaan.

Donderdag 2 November ’44 (20.45)

Evenals gisteren was het ook op Allerzielen vrij rustig. Er is wel wat geschoten en vanavond nog veel gevlogen (een bombardement i/d buurt zoodat de ramen rammelde, ± een uur lang) maar dat is dan ook het vermeldenswaardige.
Voor het eerst sinds mijn “gevangenschap” is er een klant geweest (v/d Dolmen) die me voor iets nodig had, dat was een gebeurtenis. De berichten waren vandaag vrij goed een invasie op 2 punten op Walcheren en hoop volle geruchten omtrent de richting Venlo die we echter eerst maar eens wat zullen afwachten. Bij Meyel 3 km terrein winst vlg de berichten. Onze kelder is bevorderd tot openbare schuilplaats voor de LBO

Vrijdag 3 November ’44 (21.30)

Nadat er de afgelopen nacht gedurig werd geschoten, is dit vrijwel de geheele dag onderbroken doorgegaan en ook vanavond is het zeer druk. Men krijgt den indruk, dat er actief aan het front gewerkt wordt hier, maar men kan ook niet zeggen, dat het beduidend dichterbij komt, we hebben het eerder zoo dichtbij gehoord niet zoo lang achter elkaar. Voor vanavond was het net, of geschut hier aan de Maas stond, maar we weten natuurlijk niet, wat er aan de hand is. Er zijn vandaag jammer genoeg geen berichten. Wel is bekend, dat Vlissingen gevallen is, wat al weer een, stap is naar de vrijmaking van de haven van Antwerpen. Vannacht en vanochtend zijn er D. tanks gepasseerd, men zegt, dat deze teruggetrokken zijn van over de Maas. Venlo is vandaag weer gebombardeerd. De bruggen zaar zijn nu ook voor goed kapot. Alleen de spoorbrug hier is nog intact, wat wel een raadsel is. Overigens viel er vandaag ook weinig te beleven. Er is alleen vanmiddag een weinig gevlogen.

Zaterdag 4 November ’44 (21.45)

Evenals vorige week zaterdag is deze dag ook weer een “heugelijke” dag geworden. De afgelopen nacht is er zonder onderbreken bijna geschoten, en daarbij gevlogen.
Vanmorgen bij het opstaan bleek het mooi weer te zijn en reeds voor acht uur knorde slechts maar een vliegtuig boven de stad. Om ca. kwart over 8 ging er een formatie van 6 over (ik zag ze vliegen) ze waren net over de stad, of ze kwamen terug en daar gingen de eerste bommen naar beneden. Wij natuurlijk als hazen de trap af en de kelder in. Ze waren gelukkig niet van een zwaar kaliber, er vielen een tiental. Wat het doel geweest is. Is niet bekend, maar er is niets van belang geraakt. In de begijnhofstraat – achter de Paradisschool – in ’t Veld – bij ’t ziekenhuis. Men spreek van 3 dooden, dus dat ging nogal, gezien de plaatsen waar ze terecht zijn gekomen. “ons front” is nog niet zo levendig geweest als gisteren en vandaag. Onophoudelijk rammelden de ramen en hooren we de kannonschoten. En het komt – zij het langzaam – toch iets dichterbij. Men beweert dat “ze” in Neer zitten aan de Maas. Zoojuist ben ik even het dak op geweest, en kon het vuren van de kanonnen goed waarnemen, ongeveer in N.N.W. richting, welke positie ongeveer klopt met Neer, doch het kan ook Roggel zijn. Het geeft in ieder gevalmoed, al wil ik het ervoor doen, als we met Sinterklaas vrij zijn. Er zijn hier optimisten, die denken, dat we morgen al de kelder in moeten. Naast de bedrijvigheid te lande was er vandaag groote activiteit in de lucht. De heele dag vliegtuigen en veel geknal van de “Flag”. Wij zijn nog vaak naar beneden geweest en ook nog de kleder in. Het begint al te wennen, dat harde schieten van de Flak. Het is vandaag al 9 weken, dat de D. begonnen terug te trekken. We dachten dat het toen met een week afgelopen zou zijn! Hoezeer blijkt men dan leek te zijn, en achteraf kan men de dingen zooveel beter bezien!
Over de andere feiten en ik op het ogenblik slecht ingelicht, ik heb in 2 dagen niets officieels gehoord. Brabant zal nu ongeveer helemaal bevrijd zijn. Het wordt nu zoo zoetjes aan weer keldertijd.

Zondag 5 November ’44 (21.30)

Voor ons is de dag zonder bijzondere belevenissen voorbij gegaan. Het weer was winderig en vanavond is het begonnen met stormen. Vanmiddag is er weer 2 maal een ploeg bommenwerpers overgekomen en eenige malen zijn er jagers geweest, zonder ongelukken.
Aan het front was het tot vanavond 9 uur zeer bedrijvig, er werd zonder onderbreken hard geschoten.
Om 7 uur was ik op het dak, in het N.N.W. was het helemaal verlicht. Volgens het nieuws van gisteren (vandaag ontvangen) weer Br. patrouilles in Meyel, dus schiet het nog niet hard op. Dit is evenwel de situatie van op z’n laatst vrijdag avond.
In verband met het stoken van de kachel gaan we maar wat vroeger naar bed.
Het front begind weer te schieten nu.

Maadag 6 November ’44 (21.30)

Nadat het front vannacht nog had geschoten, is het vandaag gaandeweg wat stiller geworden, en hooren we nu bijna niets meer. Alleen hier ergens in de buurt staat nog een zwaar kanon dat op gezette tijden iets van zich laat hooren. Ik ben vanavond nog naar boven geweest en hoorde in de verte nog wel schieten; het artillerievuur schijnt hoofdzakelijk te zijn gestaakt. Volgens het nieuws van gisteren is de oude toestand bij Nederweert – Meyel van voor de Duitsche doorbrak weer hersteld.
Vandaag zijn er weer veel vliegtuigen gepasseerd en ook vanavond van 7 – half 8, 20 minuten daarna hoorden wij de bommen, zeer zware, onze kamerdeur klapperde, terwijl de ruiten rinkelden, doch moet het nog behoorlijk ver weg zijn geweest,
Om half negen hing de lucht hier vol lichtkogels, ineens, ik hoorde veel menschen op straat loopen (hoewel het na de toegestane tijd was, 8 uur) en ik ging eens in de slaapkamer kijken en schrok ervan. Ze gingen allemaal gauw de kelder in, maar er gebeurde niets. Iedere avond vliegt hier de heele avond een vliegtuig rond, van welke partij het is, is niet bekend, maar er wordt niet op geschoten. Deze heeft ze waarschijnlijk uitgegooid.
Ik ben op ’t ogenblik iedere dag sigaretten aan ’t maken voor voorraad, als we eens eventueel in de kelder moeten. Het is een tijdrovend werkje, ik moet eerst al de tabak heel fijn snijden en dan de hulzen vullen. Veertig heb ik er nu klaar, terwijl ik natuurlijk overdag en steeds van rook, en ik rook veel deze dagen.
Er is weer een oproep van de Duitsche burgermeester verschenen, waarbij iedere Nederlander zich vandaag kan melden voor het verrichten van werk; verdedigingswerken, transport van kolen etc. Loon: 52 cent per uur + een gulden per dag toeslag en extra levensmiddelen! Negen man hebben zich gemeld! Men zegt dat er nu weer scherpen maatregelen gaan volgen, die we dan eerst maar eens zullen afwachten.
Het weer was goed vandaag, hoewel het kouder begint te worden.
We eten nog steeds uit de centrale keuken en het bevalt ons goed. Er wordt nog steeds vet en vleesch in verwerkt, zoodat we nog niet mogen klagen.
Op 1 November zijn we dan onze laatste wekflesch met boter begonnen, als die leeg is, is ’t afgelopen, want op de bon krijgen we al enige weken geen boter meer. Veel menschen zitten dan ook zonder dit overheerlijke voedsel. Ook de beleging van de boterham geeft veel menschen zorg. Kaas en jam enz. krijgen we ook niet meer. Zoodat een stukje appel al voor veelen al een uitkomst was. Wij hadden nog wat stroop, maar daar zijn we ook zoo goed als door. Ook de suiker is niet meer gezien, wel krijgen we melkpoeder op de bon, maar die is, alleen maar te gebruiken voor pap. We hebben nog een klein beetje goede melkpoeder, zoodat we nog zondags alleen een kopje koffie krijgen. Thee-surrogaat is er nog in overvloed, zoodat we in ieder geval warm water met een kleurtje hebben. Brood hebben we nog steeds genoeg, Zaterdags laten we 2 brooden van tarwemeel bakken, hiervan hebben we nog een kilo of 10, plus nog wat rogge, allebeide nog van de oogst van verleden jaar, we hadden het even niet nodig en het komt nu goed van pas. Het brood wat de bakkers nu bakken is ± 65% rogge, 25% tarwe en de rest aardappelmeel, zoodat het heel kleine broodjes zijn, wat erg onvoordelig in ’t snijden is.
Ik heb over een en ander eerst wat uitgeweid, voor later is dat wel eens aardig, als we er tenminste levend uitkomen!
We gaan nu weer naar de kelder.

Dinsdag 7 November ’44 (22.00)

Vandaag kan ik kort zijn. Vannacht is er hard geschoten. Maar vandaag was het veel stiller en vanavond hoorden wij alleen nog in de verte. ’t Was donker, schemerachtig weer, dus weinig vliegtuigen. Vanavond hebben we wat beneden gezeten.
Lenie bracht een “slachtje”, zoodat we weer wat vleesch hebben.
We hoorden dat Utrecht gebombardeerd is, tenminste een fabriek aldaar, en zijn nu erg benieuwd, waar dat geweest is, maar kunnen dat nu niet te weten komen. We moeten maar wachten op den afloop.

Maandag 8 November ’44 (21.40)

Weinig viel er vandaag te beleven. Er is wat gevlogen – jagers en bommenwerpers – maar dat was ook zoowat alles, wat aan den oorlog herinnerde, alleen hoorde men af en toe het front een beetje. Er is vandaag een oproep verschenen van den voedselcommissaris, om zich beschikbaar te stellen vaar het plukken van appels, aardappelrooien en andere werkzaamheden ”ten behoeve van de voedsel voorziening”. Bij voorkeur moeten zich jongens en mannen melden. De Duitsche overheid, aldus de oproep heeft plechtig verzekerd, zich hier buiten te zullen houden, en de mannen die zich melden niet elders te vervoeren en geen andere werkzaamheden te laten verrichten. Ik vermoed in deze oproep een valstrik en ga dus niet. Die zich volgens mij voor het Duitsche karretje heeft laten spannen. We zullen dat eens afwachten, en het zal mij benieuwen, hoeveel zich zullen melden. Alle andere pogingen om de jongens en mannen te vangen zijn, in ’t gros bezien spaak gelopen.
Meyel is nog steeds in D. handen volgens de berichten van gisteren, die we vandaag kregen. Het duurt nu onderhand wel erg lang. 2 Maanden geleden, dachten we al er af te zijn.

Donderdag 9 November ’44 (21.45)

Vandaag om 11 uur viel de eerste sneeuw. De Duitschers halen de winkels en magazijnen leeg en rijden de goederen naar ’t station.

Vrijdag 10 November ’44
terug

---------------

Zaterdag 11 November ’44 (21.30)

Gisteren was er niets te schrijven vandaar die streep.
Vandaag was het even anders. Vanmorgen om kwart over 9 is er een poging gedaan om de Buggenummer (spoor) brug kapot te gooien, die evenwel volgens zeggen mislukt is. Om 11.37 kwam het. Toen heeft de stad een zware luchtaanval gehad. Zoo goed als de hele staad door zijn er bommen gevallen, overal een paar, men zegt een stuk of 35. Ook wij hebben een treffer gehad, een gedeelte van ons huis is ingestort. Onze slaapkamer is helemaal ingestort, alsmede het huis naast ons, van Correns. Verder hebben we aan ons meubilair zooals het zich laat aanzien niet al te veel schade. Krassen enz. niet meegerekend. Persoonlijk hebben wij geen van allen letsel bekommen. We waren allemaal tijdig in de kelder.
De ruïne in de stad stad is natuurlijk geweldig, alleen al de Hamstraat is erg om aan te zien. Bijzonderheden zijn op ’t ogenblik nog niet bekend, het aantal slachtoffers schijnt, gezien den omvang van den aanval nogal mee te vallen, ik heb hooren zeggen, dat er een dertig doden moeten zijn, men weet evenwel natuurlijk nog niet alles.
Wij zijn niet erg overstuur van het meegemaakte, dat valt erg mee, want het was werkelijk erg.
Ik kom op deze zaak nog wel terug als er meer bijzonderheden bekent zijn.
Overigens is er niet veel bijzonders. De berichten spreken van een te verwachten aanval op R’mond en Venlo, vanuit het westen, zuiden en noorden. Als dit vandaag het voorspel geweest is, hebben we nog wat te wachten.
We gaan nu onderhand weer eens de kelder in, zijn moe en slaperig van den ongewone dag. We hebben het voordeel dat we een zeer goede kelder hebben, waarin we kunnen slapen. Er gaat nu een vliegtuig laag over de stad, de vrouwen vluchten al weer weg, maar ’t is de jager, die hier de reputatie heeft “niks te doen”
We gaan slapen.

Zondag 12 november ‘44

Vandaag is ’t geen zondag geweest. De heele dag hebben we puin geruimd. De eerste indruk gisteren was, dat het bij ons erg was, maar vanmorgen vroeg zijn Geisler en ik de stad even in geloopen en zijn op de ergste plaatsen geweest, maar toen bleek, dat we nog van geluk mogen spreken. Wel is ons hele huis geruïneerd, maar het meubilair is hoofdzakelijk gespaard. Alleen ligt vrijwel al ons linnengoed en een gedeelte der kleeren nog onder het puin. Gelukkig hadden we onze beste kleeren al langen tijd in de kelder. In zooverre een bof dus. Verder het slaapkamer ameublement, waarvan de linnenkast (behoorlijk beschadigd) reeds is opgegraven en geborgen. Een gedeelte van het puin (ongeveer een derde hebben we er al uit. We hadden een reuze hulp aan Heyblom (Maasniel) Piet en Wim Holleman en Niek Hoefnagels. Morgen zullen ze weer komen. Het heeft de hele dag een beetje geregend. Dat was niet zoo prettig, maar er zijn hellemaal geen vliegtuigen geweest, de eerste dag sinds langen tijd, dat we ze niet gehoord hebben. Maar gisteren hebben we ze dan ook dubbel goed gehoord. Het schijnen geen zware bommenwerpers te zijn geweest, maar jachtbommenwerpers, die voor de variatie nog met mitrailleurs hebben geschoten. – tusschen het bommen gooien door. Ze namen af en toe een duikvlucht, en dan hoorden we zoo over suizen, terwijl we in den kelder zaten. ’t Was een akelig gehoor, maar ik schrijf daar later nog wel eens over, als de eerste indrukken wat verzacht zijn.
Vannacht hebben we allemaal slecht geslapen, maar deze nacht zal ’t hopelijk wel beter gaan.
Tot overmaat van ramp is juffr. Geisler ziek, zoodat ze overdag in de kelder ligt, onder het rumoer van ’t puin ruimen.
Het front is vandaag iets drukker, er werd nogal veel geschoten, ook vanavond, men zegt dat een aanval op komst is.
Overigens zijn we er in Roermond nog niet het slechts aan toe, Venlo b.v. is al verschillende malen gebombardeerd, Echt, Maasbracht in Linne moeten helemaal evacueren, en die menschen kunnen niets meenemen en zullen wel niets terug vinden van hun eigendommen.
Er is veel leed in deze streken en nu zijn we misschien nog maar aan ’t begin. Er is hier nog geen strijd! We geven voorloopig den moed nog niet op! We gaan nu maar vroeg slapen, morgenochtend beginnen we al weer vroeg is ’t plan.
Ik heb dit bij slecht licht opgescheven de carbidlamp is vanavond slecht. Ook ben ik moe, en heb wat pijnlijke handen. Voor vanavond dus maar een punt er achter en kelderwaarts!

Maandag 13 november ‘44
------

Dinsdag 14 november ’44 (21.00)

Gisteren heb ik niet geschreven, de geheele dag puin geruimd en verder niets. Nieuws is er verder niet, ook niet vandaag.
Gelukkig is het erg donker weer, zoodat we van vliegtuigen tot nu toe geen last hebben.
Er is veder niet veel te schrijven, ’t is den geheelen dag puin, puin en nog eens puin. Als alles achter den rug is, kom ik er nog wel eens op terug.

Woensdag 15 november ’44

Donderdag 16 november ’44 (21.00)

Ook gister heb ik maar niet geschreven, m’n handen doen s’avonds pijn.
Gister (Woensdag) morgen kwamen hier een 50 tal tanks door, naar men zei op de terugtocht. Ook liepen er gister allerlei geruchten, dat de geallieerden hier op aan zouden komen, dat Hitler zich had teruggetrokken e.d. Alleen het feit dat de geall. over het kanaal in Wessem-Nederweert zijn, volgens de off. Berichten, waren voor ons goed, ze komen inderdaad deze kant op en Leveroy is definitief in Eng. handen. Alleen het feit, dat we vrijwel geen schieten hebben gehoord, verbaast ons. Volgens de berichten (niet officieel) ook de geall. reeds in Baexem, Heythuisen en Heel zijn, doch dit lijkt ons wel wat sterk. Ik heb vandaag om 5 gulden gewed, dat we Zondag nog niet zouden zijn bevrijd. Men is hier over ‘t algemeen zeer optimistisch, ik kan dit evenwel nog niet helemaal delen.
Nadat er eenige dagen vrijwel niet is geschoten, was ’t vandaag vrij druk in de lucht. We zijn met de “ruimploeg” nog verscheidene malen naar beneden gemoeten, voor niets gelukkig. Een maal hebben we nog vrij lang in de kelder gezeten, toen er zeer zware formaties zijn overgekomen. Gelukkig passeerde er niets.
We schieten flink op, met het werk, morgen zullen we waarschijnlijk klaar zijn.
Voor het overige valt er niet veel te melden, als alles achter de rug is, ga ik er eens op mijn gemak bij zitten en haal ik alle dingen op. Op ’t ogenblik gaat dat niet zoo gemakkelijk. Daarom schei ik er nu maar mee uit.

Vrijdag 17 november ‘44
---------

Zaterdag 18 november ‘44
---------

Zondag 19 november ’44 (20,45)

Ik merk, dat ik ongeregeld wordt met m’n schrijven. Het was de bedoeling geweest om er vanmiddag eens ruim de tijd voor te nemen, maar daar kwam ook al niets van, omdat ik naar Maasniel ben geweest.
Om te beginnen bij het begin, in de nacht van donderdag op vrijdag j.l. lichtelijk onder artillerievuur gelegen, verschillende graten zijn ingeslagen in de stad, o.a. op de Neerstraat en Steenweg zoodat er weer veel is beschadigd. Volgens de stadsarchitect is er nu ongeveer 1/3 gedeelte der huizen in de stad min of meer beschadigd, zoodat het nogal raak is geweest.
Ook in Maasniel zijn weer granaten ingeslagen. Ondertusschen wachten wij nog steeds op de komst onzer “bevrijders” die zich reeds aan de overzijde van de Maas (o.a. Buggenum) bevinden, maar tot nu toe de Maas nog niet zijn overgestoken. Ook Haelen en Neer zijn reeds door de geall. bezet.
Er wordt af en toe nog vrij veel geschoten waarbij we vaak de granaten over de stad hooren fluiten, een gehoor, waaraan we ook al weer gewent raken.
We hebben sinds vorige week zaterdag natuurlijk geen eigen dak meer boven ons hoofd; een gedeelte van onze etage is weggeslagen, het andere gedeelte is gescheurd, deuren eruit geslagen, geen ruiten meer erin, en als het regent, lekt het. We wonen nu al dien tijd bij Geisler beneden, die dat direct aanbood na het bombardement. We eten van diens tafel, wat natuurlijk niet prettig voor ons is, maar vorige week toen we met de andere reeds genoemde jongens voor hem werkte, kon dat er nog op door. Nu dat zo goed als afgeloopen is, gaat dat natuurlijk niet meer, en hebben we naar iets anders moeten omzien. Heyblom heeft ons zijn bovenetage aangeboden, en het is het plan, dat we daar in de loop van de week heen gaan. We moeten eerst onze meubels nog ergens zien op te bergen, want die kunnen we natuurlijk niet meenemen daarvoor hebben we teveel rommel. Bij Geisler kunnen die niet blijven staan, eerst kon dat wel, bij nader inzien niet meer. Wat we er in de kelder hebben, kan blijven staan.
We hebben wel veel meer uit de puinhopen kunnen opdiepen, maar er is toch ook veel weg en beschadigd. Veel kleeren onherstelbaar kapot, vooral van Stien. En alles natuurlijk vuil, vol van cementstof. Het is niet te beschijven, dat stof. Overal is het ingedrongen, zelfs in gesloten bussen, waarschijnlijk door de luchtdruk. We voelen ons net een kat in een vreemd pakhuis op het moment.
Overigens breken we ons wel eens het hoofd over de raadselen der tegenwoordige oorlogsvoering. Zaterdag werd de stad gebombardeerd, hoewel er practisch geen D. soldaat in de stad was. Donderdagnacht beschoten, terwijl er nog niets was. Wij vragen ons af. Wat voor nut dat heeft. Een 50 tal tanks kon hier woensdag ongehinderd voorbij gaan. Allemaal raadsels voor ons leeken.
Vrijdag, zaterdag en zondag was het goed vliegweer, toen is er bijna aanhoudend gevlogen, voor veel menschen een angstig idee, vlak na zoo’n bombardement. Ieder die een kelder heeft, slaapt daar in, terwijl velen ook nog een groot gedeelte van de dag erin doorbrengen. De straten zijn overdag uitgestorven, niemand, die niet de straat op hoeft, waagt zich buiten, en ’t is gevaarlijk ook, want gisteren sloeg er plotseling een granaat in in de Swalmerstraat. Op klaar lichten dag.
We gaan nu maar naar bed. De granaten huilen weer over de stad en de vrouwen zijn al beneden. Er wordt vanavond weer flink geschoten. De kelder is op het moment het veiliger oord.

Maandag 20 november ‘44
terug

Dinsdag 21 november ‘44

Woensdag 22 november ‘44

Donderdag 23 november ’44 (20.00)

Sinds zondag heb ik geen gelegenheid gehad te schrijven. Maandag hebben we de laatste hand gelegd aan de opruiming van de ruines van ons huis. Dinsdag zijn we naar Maasniel verhuist, dwz we hebben daar onze intrek mogen nemen, want al onze meubels staan nog in Roermond. Dinsdag en Woensdag hebben we veel drukte gehad met de kelder bij Heyblom in orde te maken om er te kunnen slapen en desnoods overdag in te huizen. We liggen nu precies in de vuurlinie van de artillerie, die af en toe hevig bezig is. In den nacht van Dinsdag op Woensdag was het heel erg, er werd voor over en weer geschoten, dat het een aard had. De geall. hebben nu de geheele westelijke oever van de Maas bezet, maar tot nu toe komen ze er nog niet over. De D. artillerie staat in Azenray, hier achter Maasniel op de D. grens. Gisternacht (Woensdag op Donderdag) is het hier rond om ons op verschillende plaatsen ingeslagen. Het artillerie is zeer gevaarlijk het komt zoo onverwacht. Vliegtuigen hoort men aankomen , maar dit is b.v. uren stil en ineens barst het los en dan vliegen de stukken er af.
Dinsdag zijn we nog onder zoo’n vuur naar Roermond geweest, vlak bij ons, een paar straten verder, sloeg er eentje in. Op het oogenblik is het vrij stil maar we hebben vandaag toch maar uit voorzorg in de kelder gezeten, en op ’t ogenblik zit ik in de kelder te schrijven bij de carbidlamp, want in Maasniel is het licht helemaal afgesloten in tegenstelling met Roermond waar velen clandestien electrisch hebben.
We hebben het hier bij Heyblom er gezellig in tegenstelling met Geisler, waar we vandaan moesten. Volgens hem hadden ze geen plaats meer, nu er zoo’n stuk van ’t huis kapot is, maar we waren nog niet weg of ze hadden al een “goede vriend” (die toen ze in ’t puin zaten zich nog niet heeft laten zien, laat staan geholpen) met z’n zuster in het huis, waar ze toen schijnbaar wel plaats voor hadden. Maar enfin, we zijn eigenlijk blij, dat we weg zijn daar. Zoolang de tijd nog zoo gevaarlijk is, blijven we met Heyblom samen wonen, als ’t weer een beetje normaal is kunnen wij de bovenverdieping krijgen, tenminste als het huis blijft staan. We kunnen ieder oogenblik een granaat verwachten, dat zou hellemaal geen wonder zijn. Gisteravond is ’t precies tegenover ons ingeslagen! We vragen ons af, hoelang deze toestand nog duurt, en of de geallieerden ook nog van plan zijn, om de Maas over te steken.
Één voordeel hebben we wel, we kunnen nu nog eens vleesch zonder bon krijgen van vee, dat door de granaten wordt getroffen. Gisteren hadden we veulenvleesch en morgen zou er rundvleesch te krijgen zijn. Voorlopig schei ik nu maar uit en hoop morgen weer verder te gaan.

Vrijdag 24 november ’44 (21.00)

De dag is weer zonder ongelukken voorbij gegaan. Vanmorgen zijn we samen naar Leeuwen geweest om vleesch. Samen 3½ pond voor f2,50 plus wat vet geruild voor een stuk toiletzeep. Het was toen even critiek. Terwijl we daar stonden te wachten, begon het schieten weer en sloegen de granaten betrekkelijk dichtbij in. We hoorden de scherven voor de lucht vliegen. Verder hebben we vandaag weer wat aan de kelder gewerkt en vanaf 6 uur zitten we weer in de kelder en daar vandaag ook gegeten en verder de heele avond gezeten. In den namiddag werd het er nogal erg geschoten, de projectielen sloegen hier tegenover in, het was zichtbaar. Vanavond is het vrij stil geweest.
Volgens de berichten komen de geall. nu ook van het zuiden uit (langs de Roer) op Roermond aan. We zullen maar hopen dat het waar is, en dat het niet te lang meer duurt voor ze hier zijn.

Zaterdag 25 november ’44 (21.30)

Vandaag niet veel nieuws. De kelder is nu helemaal klaar, met een gat in de tusschenmuur naar de buurman. Voor ‘t eerst deze week was het goed vliegweer en is er weer druk gevlogen. We zagen er nog een brandend in stukken naar beneden komen. Er is vandaag behoorlijk veel geschoten, doch wij lagen niet in het vuur. We gaan nu maar weer slapen, want ’s nachts slapen we niet zoo erg best tegenwoordig. De geall. hebben Blerick bereikt

Zondag 26 november ’44

Maandag 27 november ’44 (20.30)

Gisteren ben ik niet aan schrijven toegekomen; er waren weer razzia’s we hebben weer een tijdlang in de schuilplaats hebben gezeten. Er werd de hele dag weer druk gevlogen, ook hoorden we nog bommen vallen. De heele dag zoo’n beetje schieten, evenwel niet altijd direct in onze nabijheid. We hadden gisteren weer 6 pond vleesch zonder bon voor 5 gulden.
Vandaag was het ook weer vrij rustig, ook weer huiszoekingen (op kleine schaal) maar niet in onze straat. Evenwel kunnen we nu niet naar Roermond om onze meubels te bergen. Vanmorgen kwam er in eens weer een artillerie-salvoo van over de Maas, waarvan hier de scherven insloegen, een armdik boompje aan de straatkant werd zo omgeveegd! Het leven in huis is deze dagen zeer eenvoudig. We verdeelen onze tijd tusschen keuken en kelder; in de kamers of buiten komt eigenlijk niemand zonder noodzaak. Men is een halve holbewoner; toch kun je je er goed in schikken. Het halen van water aan den overkant, 100 meter verder, is b.v. levensgevaarlijk, ieder oogenblik kan er, zoals vanmorgen een salvo los barsten en je moet er maar tusschen zitten. Op het oogenblik dat ik dit schrijf, komen er weer zware formaties bommenwerpers over. De Flak laat zich niet hooren, de geall. hebben zich thans ook meester gemaakt van Blerick en beheerschen thans vrijwel de heele westzijde der Maas op een klein strookje na. We zitten in spanning, wat er gaat gebeuren wanneer de heele Maas bezet is. De razzia’s hebben hier niet veel opgeleverd, maar toch werden er 2 auto’s met mannen gevat. Men zegt dat ze naar Duitschland worden gebracht.

Woensdag 29 november ’44 (v.m. 9.30)

Gisteravond lag ik in bed toen ik gewaar werd niet te hebben geschreven. Vandaar dat ik het nu maar doe. We zijn op een haar na ontsnapt. In de tuin van de buurman is een granaat terecht gekomen die wonder bovenwonder niet ontploft is, en zoodoende geen schade heeft aangericht! Gisteren is er de heele dag geschoten, we zagen o.a. hoe de geall. hier een luchtdoelbatterij onder vuur namen, betrekkelijk dicht bij ons. Het was een mooi gezicht Verder zijn er veel vliegtuigen overgekomen, maar er is niets belangrijks verder gebeurt hier.

deel 3

Woensdag 29 november ’44 (20.30)

Vandaag zijn Stien en ik naar de stad geweest ondanks het gevaar opgepakt te worden of aangeschoten. ’t Is gelukkig goed gegaan ondanks een angstig moment, dat de Duitsche stellingen, juist toen wij op de viaduct waren door jachtbomenwerpers werd aangevallen ’t was gelukkig niet dicht bij, maar wij hoorden de “jacobs”naar benenden jagen en Stien was erg bang, bovendien is de viaduct het kwetsbaarste gedeelte van de tocht naar Roermond, volkomen in ’t gezicht van de Engelse linies.
De menschen zijn hier allemaal zeer zenuwachtig met het oog op het ophalen van de mannen, er zijn hier weinig plaatsen om zich te verbergen en ’t zou toch ook zo zijn, in het gezicht van de bevrijders te worden weg gehaald.
Het water van de Maas staat tot achter de Venloscheweg, een meter hoog nog, men zegt dat het sinds 1929 niet zo hoog is geweest. ’t Is een onafzichtbare watervlakte. En aan de andere zijde liggen de Tommies……….
Zoo even hadden we weer een hagelijk momentje. Een D. batterij die al een tijdje achter elkaar had gevuurd (hier vlak achter) werd ineens van de andere zijde onder vuur genomen. Holder de bolder in de kelder natuurlijk! Ik vermoed dat hier in de buurt wel inslagen zijn geweest zo dicht bij was het. Gister zijn bij het onder vuur nemen van een D. batterij twee granaten in het ziekenhuis geslagen. De patiënten daar (240) gingen allemaal in de kelders.
Ook in R’mond zijn sedert we daar vandaan zijn, weer vele inslagen geweest. Bekans de hele weg die wij gevolgd hebben lag bezaaid met granaatsplinters.
Jaap is op het ogenblik pannenkoeken aan het bakken, hij doet s’avonds meer zooiets
Een goed voor uitzicht dus.

Donderdag 30 november ’44 (21.00)

Nadat het vandaag overdag betrekkelijk stil was geweest, begon om 6 uur vanavond om 6 uur een hevig artillerie bombardement, dat een uur geduurd heeft. De inslagen klonken dichtbij, maar we weten nog niet of er weer schade is. Een half uur geleden zijn er weer zware formaties vliegtuigen overgekomen en ’t is nog niet geheel rustig in de lucht. Vanmiddag hebben we een nieuwe onderduikplaats gemaakt, die goed gecamoufleerd is. We zullen hopen dat we het niet nodig hebben. De menschen zeggen, dat alle mannen weg moeten in verband met verzetsorganisaties. In Tegelen zijn er 600 opgehaald. We gaan nu tot bedtijd in de kelder zitten lezen.

Vrijdag 1 december ’44 (22.00)
terug


Gevechtshandelingen hebben vandaag niet plaatsgehad, we hebben er tenminste weinig van bemerkt. Vanavond zijn er hierachter 200 man Grüne Polizei gearriveerd en men zegt, dat er vannacht of morgen razzia’s zullen plaats hebben zodat de hele buurt nerveus is. Zeker is, dat er vannacht veel menschen niet naar bed zullen gaan. We moeten maar afwachten wat er van waar is. De mogelijkheid bestaat dat ze naar Roermond gaan.
Gisteravond is het weer vlak tegen over ons ingeslagen. Een hele hap uit het dak en nog enige inslagen in de straat. We hebben dus weer geboft. Vanavond laat hebben we nog patatten frites gebakken, erg lekker gesmaakt.

Zondag 3 December ’44 (20.15)

Gisteravond had ik geen gelegenheid te schrijven, omdat er geruchten van razzia’s en wij de hele avond zoowat in de schuilplaats hebben gelegen. Vannacht hebben we aangekleed geslapen, en ben ik midden in de nacht nog eens weg geslopen, omdat we dachten, dat er geklopt werd. Het was evenwel loos alarm zodat ik niet lang geslapen heb. Het is anders ook geen pleziertje. Met z’n 2e in een hokje van nog geen kubieke meter. Vannacht behoorlijk druk met schieten en vliegen. Vandaag had ik een zeer slechte bui, zonder aanwijsbare redenen. Dit komt hoofdzakelijk door de onzekerheid wanneer we er af zullen zijn. We zitten nu al drie maanden , en al komt het steeds dichterbij, we zijn er nog niet Alles zou goed zijn als er we maar een val uur wisten. Al was het desnoods over een half jaar. Daarbij komt nog, dat we nu al 3 maanden in huis zitten daarbij nog een hoop narigheid hebben over onze meubels, die, hoewel gered uit het bombardement, op het ogenblik in een half huis staan vochtig te worden en te bedenken zonder dat we ze op kunnen halen. Verder zitten we bij anderen in en hebben dus niets ons eigen huishouden. We hadden het overigens niet beter kunnen treffen We kunnen het onderling goed vinden, alleen de kinderen bezorgen ons nogal eens wat last. Ze plagen elkaar nogal eens en tenslotte kruipt het bloed, waar het niet gaan kan, niet waar? We zullen het wel redden denk ik.
Het hoogtepunt van den dag tot nu toe is dat de Duitsers vanmiddag om half 5 de viaduct in de venloscheweg hebben opgeblazen. Wat dit betekend weten we natuurlijk niet mag voor ons wel een goede betekenis hebben denken we.
De razzia’s zijn gisteren niet hier geweest, doch in Roermond, men zei eerst, dat ze veel hadden gepakt maar vanavond zei men in totaal maar 22 man. Dus is het dan weer niet serieus geweest. Alles is nu op ’t moment weer weg, maar ze kunnen elk ogenblik weer terug komen, zoodat we steeds op onze hoede zijn, altijd de voordeur en de keuken op slot. We zijn niet erg bang.
Gisteren kwamen de vrouwen (die er nu op uit moeten, nu wij weer opgesloten zitten) met 10 pond vleesch thuis voor f15,- daarbij kregen we nog 4 pond op de bon, zoodat we 14 pond vleesch hadden. We hebben nog niet zo ruim in het vleesch gezeten als deze dagen!

Dinsdag St. Nicolaas ’44 (18.45)

Vandaag is het 7 jaar geleden, dat we in Roermond zijn komen wonen en in gedenken deze dag met gemengde gevoelens. We hebben ’t hier goed gehad in financieel opzicht, maar er verder ook niet veel vreugde beleefd, we zijn nu deze dagen wel op het toppunt van onze mismoedigheid gekomen. Gisteren is de verhouding tussen ons en onze gast heer en gastvrouw weer verstomd door het gekrakeel van de kinderen. Dit is niet benoemens waardig, want in feite zijn de kinderen beide wel lief zijn alleen wel verschillend opgevoed en kunnen af en toe elkaar niet goed verdragen en reageren dan natuurlijk verschillend. Wij bekijken dat van beide kanten wel met andere ogen en dan spelen de zenuwen door de tijdsomstandigheden – ik moet zeggen hoofdzakelijk bij de vrouwen – een grote rol, en lokt het een het andere uit, voor beide partijen is dit onprettig, door de fam Heyblom, omdat wij het rustig konden hebben wanneer ze zich niet hadden opgeofferd om bijna wildvreemde menschen in huis te nemen. Wat op zichzelf een werkelijk grote daad. Onzerzijds, omdat wij geheel op vreemde menschen zijn aangewezen en, ons uiterste best doende in alle dingen, toch mits steed dergelijke dingen kunnen voorkomen. We waren gisteren werkelijk wanhopig, en ten einde raad. Vandaag ging het weer beter ook met de kinderen.
We zullen nu maar hopen dat het niet meer lang duurt zoodat we het tot een goed einde kunnen brengen.
Vandaag hadden we een kans om een huis op de Emmalaan dat door de Duitschers was bewoond en na door soldaten in beslag genomen zijnde, thans zeer leeg is, doordat deze zijn vertrokken. Gezien de ervaring die wij in een soort gelijk geval eerder hebben gehad, ben ik evenwel een beetje huiverig voor. Bovendien zijn de moeilijkheden talloos. Onze meubels staan in Roermond, evenals onze brandstoffen. De verhuizing is afgebroken doordat de viaduct is vernield, ik mag de straat niet op, zoodat we niet kunnen verhuizen. We hebben geen verliching en zoo zijn er nog vele dingen. Het is haast niet om te doen. Wanneer men wist dat de geallieerden volgende week hier waren zou ik het erop wagen, maar gaat allemaal even langzaam. Vandaag melden de berichten dat de gehele west Maasoever in geallieerde handen is, zoodat, de heeren thans geen rust behoeven, we deze dagen toch wel even actie zullen krijgen, maar het is niet te zeggen waar. Op’t ogenblik heerscht de grootste eenheid in den huizen en is van oorlogs – noch wanhoopstemming ogenschijnlijk niet te merken. Er schijnt niet veranderlijker te zijn dan menschen
De angst voor razzia’s is iets geweken de Grüne Polizei is weg en er valt niets bijzonders meer voor. Wanneer er maar niet te veel mannen op straat kommen zal ’t wel losloopen.

Donderdag 7 december ’44 (20.15)

Emmalaan 8, Maasniel
We hebben we een nieuw drama achter de rug. Dinsdag schreef ik immers dat we een huis konden krijgen, maar nog niet hadden besloten om er aan te beginnen. Woensdag morgen besloten we nog er maar in te gaan, en zo gezegd zo gedaan. We reden er heen met een karretje beddengoed en begonnen het huis dat er uitzag als een stal vol stro en van binnen compleet geruïneerd, maar ’t was een huis/schoon te maken, toen en een paar vrouwen kwamen, die beweerden dat zij het huis hadden gehuurd. Een van deze vrouwen was de echtgenote van den wnd. Burgemeester (genaamd Hovens) beweerde, dat hij het huis niet had toegezegd, lijnrecht in strijd met zijn bewering van dinsdag. Bovendien konden wij volgens zijn bewering niet in het huis (ook de andere gegadigden niet) omdat er s’avonds weer militairen in zouden komen. Het ging dus over, maar aangezien wij in de buurt van het huis wilden blijven, trokken wij in bij onze vrienden de fam. Van Rooyen, die dat goed vonden zodat we nu weer verhuist zijn en afscheid hebben genomen. Dit ging niet helemaal van harte omdat wij dan zeer liefderijk waren opgenomen, hoewel er wegens de kinderen wel eens strubbelingen waren. We zitten dus nu hier en hebben s’avonds het rijk alleen. VR slaapt niet thuis en zijn vrouw slaapt bij een buurvrouw in de kelder omdat ook die allen is.
Het is voor ons weer een grote teleurstelling geweest dat we het huis niet konden krijgen maar vandaag kwam de klap op de vuurpijl. Er zijn helemaal geen militairen in het huis geweest dat was een infame leugen van deze Hovens en vandaag zijn de menschen erin getrokken Dit zijn namelijk vrienden van den heer Hovens. Uiteraard staan we hier momenteel machteloos tegenover. We hebben ons zelf tot de plaatselijke Duitsche commandant gewend, doch vruchteloos. Het front staat thans geheel stil er wordt weinig geschoten en gevlogen. De geall. bezetten de geheele westelijke Maasoever, schijnen het daarbij te laten.
We gaan nu al voor negenen naar bed, omdat we vrijwel geen licht hebben. De carbidlamp is vanavond gesprongen en nu zitten we bij een miniem oliepitje dat we zooveel mogelijk moeten sparen. Ik kan haast niet zien, vandaar het slechte schrift.

Vrijdag 8 December ’44 (20,15)

Vandaag een rustige dag geweest, hoewel ze hier in de buurt nog mannen hebben opgehaald zgn. om te werken bij de opgeblazen viaduct. Stien is weer naar Roermond geweest om verschillende dingen op te halen. In de stad wordt iedere man zonder “Ausweis” ingerekend De zaak met dat huis waarover ik gisteren schreef blijkt een doorgestoken kaart zijn geweest van Hovens. Die de andere gegadigden naar de huiseigenaar heeft gestuurd om te zeggen dat wij van het huis afzagen en van dien toen een verklaring kregen dat zij erin konden gaan.
De carbidlamp is weer gemaakt doch brandt slecht.Vandaag hebben we geprobeerd stroop te maken uit bieten morgen hebben we de resultaten.
Het front is volkomen in rust. We wachten al niet meer, doch berusten voorlopig. De leus is thans, als ze ons maar niet weg halen en we brengen het er levend af, dan mogen we blij zijn.

Zaterdag 9 December ’44

Vandaag niets bijzonders. Vannacht gaan we buitenshuis slapen, met het oog op het gevaar van ophalen.

Zondag 10 December ’44
terug

Vannacht hebben we buitenshuis geslapen in een “moordhok” volgens vriend van Rooyen. Het is inderdaad een buiten gewone schuilplaats. Als we dan worden gevonden is het verraden werk.
Gisteren hebben we stroop gekookt uit suikerbieten, het is goed gelukt, ze is erg lekker en we hadden ruim een pond uit 9 pond bieten. Aan het front is het erg stil, in onze sector

Maandag 11 December ’44 (19uur)

Vandaag niet bijzonders. Stien heeft rookvleesch gekocht in Leeuwen 8 ½ pond voor ruim fl9,00 Man we zijn er blij mee.
De vrouwen stoven de hele dag niets anders aan, lopen, om eten en ´t gaat nog behoorlijk wat we te eten krijgen, alhoewel de voorraden interen.
De georganiseerde razzia´s schijnen nu zowat te zijn afgelopen, echter heeft nu iedere soldaat van de Weermacht het recht om elke man die zich op straat vertoont aan te houden en, indien hij geen goed “Ausweis” heeft om te brengen. Men ziet derhalve praktisch geen man op straat.
Stien is van daag weer naar Roermond om babij-goed van Bennie nog op te halen, om te proberen dit te ruilen bij boeren voor koolzaat-olie en of brood. Morgen gaat ze ermee op stap.
We gaan s´avonds om een uur of 8 de deur uit – de vrouwen blijven thuis en komen s´ochtens om een uur of 9 weer thuis

Dinsdag 12 December ’44 (19.00)

Vandaag geen oorlogsgebeurtenissen. Als ik dat schrijf leest men daaruit dat er niets gebeurt, wat aan den oorlog herinnert. Dat is evenwel niet zoo. Er wordt nog wel zoo af en toe geschoten en dan vallen ook nog steeds slachtoffers bij. Gisteren b.v. werden er nog twee meisjes gewond door scherven ook vandaag weer 2. Maar dat zijn van die dingen waaraan we al geen aandacht meer schenken.
Voor onze vrouwen is dat evenwel gevaarlijk want die zijn bijna de gehele dag de straat op. Terwijl wij het huis konden doen. Vandaag hebben de vrouwen weer een driehonderd kilo suikerbieten opgehaald, die ze hebben moeten rooien en door de modder naar huis sleepen! Ze doen kranig werk deze dagen nu wij de straat niet op kunnen. Per saldo is het voor hen toch evens gevaarlijk.
Er gaan nu weer geruchten, dat er morgen hier weer razzia´s zullen zijn. We maken ons daar niet erg bezorgd over nog.
De berichten waren vandaag, nadat er eenige dagen niets geweest was iets overtrokken. Over de Maas zijn versterkingen aangekomen. We moeten maar eens afwachten. Mogenlijk is het ook weer iets om het afzakkende moreel weer wat op te beuren

Donderdag 14 December ’44 (19.00)

Vanochtend hebben we de helle morgen in de schuilplaats moeten zitten omdat er weer gezocht werd. Gelukkig was het maar plaatselijk, zodat we niets hebben gehad. We hadden het genoeglijk, zaten met 4 man, de carbidlamp erbij en hebben de te tijd zoekgebracht met kaarten.
Vanmiddag hebben de vrouwen weer wat thuis gebracht. Een halve kar cokes voor niets en 6 zakken trufcokes (voor autogenerators) voor 9 gulden.
Verder is er vanmorgen weer erg geschoten, vanmiddag was het stiller. Dit waren zoowat de getuigenissen van den dag tot nu toe we gaan straks weer “in”.

Vrijdag 15 december ’44 (19.00)

Was er gisteren tot 7 uur geen bijzonders, toen we toen we om 8 uur bij de menschen kwamen waar we s’nachts slapen, kwam de donderslag bij heldere hemel. Het ergste wat iemand kan overkomen, nog erger dan een bombardement: we moeten evacueren naar het noorden des lands! Dat was een slag. Omdat natuurlijk niemand het juiste weet, waren er gisteren allerlei gissingen. In ieder geval. In ieder geval was het officieel, doch er zouden natuurlijk moeilijkheden zijn met de reis en vooral de voedsel voorziening. Het internationale rode kruis zou er ook in gemoeid zijn. Natuurlijk is de verslagenheid groot, dit is begrijpelijk en we zouden tusschen hoop en vrees. Vooral omdat de mogelijkheid bestaat, dat het nog wordt afgelast. Het betreft een dertigduizend menschen minstens!
Wij hier thuis hebben direct zooveel mogelijk ingepakt. Wat we denken mee te kunnen nemen, wat natuurlijk het alleen noodzakelijkste betreft op het gebied van kleeding en eetwaren.
Alles zullen we moeten achterlaten (onze boedel is toch grootendeels geruïneerd, wat niet kapot is, staat nog in Roermond vochtig te worden) doch de zeer groote mogelijkheid, dat we zullen worden gescheiden, de mannen van de vrouwen en kinderen. Wij vermoeden, dat de hoofd opzet is, om de mannen in Duitschland te krijgen, wat tenminste nog niet gepakt is, ondanks de vele razzia’s.
Dat is de grootste zorg!
Zoojuist bereikt ons de mededeling dat de evacuatie afgelast is, door de groote moeilijkheden. Evenwel is dit nog niet officieel, doch officieus. We maken ons niet al te blij, met dit misschien dooie wensche, doch in ieder geval is het moreel weer een stukje op peil gebracht.
Verder valt er tot nu toe niet veel bijzonders te melden, ook de berichten hadden niets bijzonders.

Zondag 17 december ’44 (15.00)

Gisteren hadden we zoo’n gebroken dag, dat er van schrijven niets is gekomen. Omtrent de evacuatie weten we noch niets naders, zoodat we nog steeds worden geslingerd tusschen hoop en vrees, dat we van elkaar worden gescheiden met al de gevolgen van dien.
De menschen zijn overal erg zenuwachtig en bij het minste geringste dreigt de kans op ruzie. We moeten ons tot het uiterste intoomen.
Nadat het gisteren de hele dag vrij rustig is geweest, kregen we gisteravond ineens een paar Engelsche salvo’s hier in de buurt. Een doode, voor zoover ons bekend. Vannacht is het ook vrij rustig geweest, allen hoorden we in de verte (trouwens al zoowat de heele week) erg veel geschut. Vermoedelijk uit het Z.O. aan de Roer (Melick) Waar de Am. vrij zwaar schijnen te vechten. Ze komen evenwel niet hoorbaar dichterbij.
Vandaag hebben we al weer eenige keren de kelder in gezeten, vanwege de Engesche granaten. Die hier in de nabijheid inslaan. Overal spatten de scherven een hele tijd na de inslag nog. Bij dat inslaan heb ik altijd het idee, dat er iemand kletsende slagen om de ooren worden uitgedeeld, zoo hard slaat het. We hooren de granaten overkomen feitelijk we horen zelfs eerst het schot aan de overzijde van de Maas. Ook zijn er vandaag weer eenige malen jagers aan het mitrailleuren geweest. Er is dus toenemende activiteit, en we hebben zoo de
stiekeme (geringe) hoop, dat dit de inleiding zal zijn tot een vreeschlijke gebeuren, waarop we tusschen haakjes op zitten te wachten. Als een kind op Sinterklaas. Als er ooit iemand geweten heeft wat wachten is, dan weten wij het. Vreeschelijk is zulf een wachten! Alles willen we ondergaan om de evacuatie te voorkomen, want het staat voor ons vast, dat het er om te doen is, om ons, mannen, in Duitschland te krijgen. Gisteren is er aan de Ortskommandantur weer een oproep verschenen waarbij alle mannen tusschen 16 en 60 jaar zich voor morgen 5 uur moeten melden “ter registratie”. We zijn benieuwd wie er gaat maar wij niet. Niet nakomen van de oproep wordt met zware straffen bedreigd, maar dat kan ons geen vrees inboezemen. We hebben het idee, dat ons niets meer kan gebeuren. We zijn door alles heen. Voor nu zal ik het er maar bij laten.

Maandag 8 december ’44 (19.15)

Vandaag over een week is het kerstmis en nog zitten we te wachten….
Nadat ik gisteravond geschreven had. Heeft is nog veel activiteit geweest. Er is gisteren veel geschoten veel stukken in het dorp en jagers vlogen heel laag. Zoodat we nog veel in de kelder hebben gezeten. Ook vannacht was het erg levendig.
Vandaag was het betrekkelijk rustig, wel veel gevlogen, maar Eng. Granaten hebben we tot nu toe nog niet gehoord.
Omtrent de evacuatie in nog niets naders bekend, zoodat we nog “zwevende” zijn, we zullen er het beste maar van hopen. Volgens eerste gegevens schijnt zich vandaag zich zogoed als niemand te hebben aangemeld. Zoodat ook daarvan de gevoelens wel niet zullen uitblijven.
We hebben vandaag weer 30kg bieten gekookt en moeten morgen persen en indanpen voor stroop.

Woensdag 20 december ’44 (11.15)
terug

Door de stroopkokerij kwam er gisteren niets van schrijven. We hebben 2 ½ kg klaar gekregen en er staat nu nog een pan op ’t vuur – Van de evacuatie niets naders bekend. Gisteren was het zeer rustig, geen enkel Eng. schot gehoord. Vanochtend enkele granaten overgekomen – ’t weer is nog steeds zeer zacht. Het heeft nog niet weinig of niet gevroren, alleen een enkel nacht vorstje wel veel regen gehad de laatste tijd.
Door het lange wachten wordt de stemming hier bepaald alzu freugich, wat natuurlijk net wil zeggen pro Duitsch, bijlange na niet. – In de stad houden de soldaten erg huis, men leeft daar in angst en beven, voor granaten en voor Duitschers. Er gingen hier gisteren geruchten van een breuk tusschen Rusland en Engeland, doch zijn deze niet bevestigd.

Woesdag 20 december ’44 (20.30)

Na vanmorgen is er geen nieuws. De stroop is kaar 4kg uit 20kg bieten. De stemming is krankzinnig wegens de onzekerheid van alle kanten. Wanneer we maar eens iets zekerheid hadden, onverschillig wat, we gaan de kelder maar weer in holbewoners die we zijn.

Donderdag 20 december ’44 (20.00)

Vandaag de kortste, en een der stilste dagen die we sinds eenigen tijd hebben gehad. Gekke menschen zijn we eigenlijk, maar nu het stil is, is ’t ook niet goed. ’t Front lijkt als uitgestorven. Ook de Duischers schoten niet. De evacuatie schijnt, naar men zegt, voorlopig van de baan. Vandaag is aangeplakt, dat wij mannen ook in Maasniel nu moeten melden voor zaterdag 5uur we verwachten dat weinigen zich zullen melden en derhalve mannen jacht met de kerstdagen. Prettig beloofd dat te worden. Ik denk veel aan mijn vader, die waarschijnlijk zonder geld zit. We zitten er echt over in. Stien heeft vandaag weer geruild voor kinderkleren, zodat we nu 5 flesch olie (Koolzaad) 9 kg tarwe en 5 kg rogge hebben we kunnen dus, als ’t morgen beleven, weer een tijdje vooruit.

Vrijdag 22 december ’44 (18.30)

Over vandaag valt weinig te schijven, de dag is “geluidloos” voorbij gegaan, op enkele schoten na, die we al niet eens meetellen. Wel is er gisteravond en vannacht nog wel geschoten, maar niet hier in de buurt. Dus maar een punt er achter.

Zaterdag 23 december ‘44 (20.15)

Vandaag zijn we 8 jaar getrouwd, wat een dag!! Het was vandaag weer op ’t kantje, of we waren erbij geweest, 3 inslagen in onze straat, in de onmiddellijke nabijheid, en nog vele verder op. Ook vannacht en gisteravond laat is er nog dichtbij geschoten we boften tot nu toe steeds. We konden van de mogelijkheid om via het rode kruis brieven te verzenden en we hebben deze direct aangegrepen om brieven naar onze ouders te schrijven een aan Dr Siebersma in Leeuwarden en Harm en To in Heerlen. Morgen moeten ze geaccepteerd worden. We hebben 3 nieuwe bewoners bij ons gekregen 2 dames en een hondje ook goede bekenden van Riek en Anton, zoodat we nu met 6 volwassenen een kind en een hond in het keukentje huizen, maar er gaan veel makke schapen in een hok. Voor de kerstmis hebben we kersenbrood, en een paar vlaatjes gebakken, we zullen hopen, dat we ’t in vrede mogen genieten.

Zondag 28 december ‘44

Vandaag was het tot nu toe zeer rustig, wat betreft het schieten. Gisteravond en vannacht hoorden we (op behoorlijke afstand) veel artillerie vuur. Vanmiddag kwamen hier geweldig veel bommenwerpers over. Het is helder, vriezend weer, zoodat we ze goed konden zien, het was enorm zooveel waren er. Vanochtend zijn de brieven bij het rode kruis bezorgd, morgen gaan ze weg. Hopelijk komen ze gauw en goed over. De brief voor Heerlen werd geweigerd, dat is door de geallieerden bezet.

Maandag 1e kerstdag ‘44

Niets te schrijven

Dinsdag 2e kerstdag ’44 (18.30)

Voor zoover we thans zijn, zijn de kerstdagen voor ons rustig verlopen, wel getuigen, wel gingen er vandaag geruchten, dat er in het dorp weer een aantal mannen zijn gepakt, maar tot complete razzia’s schijnt het toch niet gekomen, wij hebben er tenminste niets van gemerkt. Ook met schieten ging het nogal. Men voorspelt na de kerstdagen uitgebreide razzia’s, maar dat zijn maat veronderstellingen waarschijnlijk.

Woensdag 27 november ’44 (19uur)

Vandaag geen bijzonderheden. Stien is weer naar de stad geweest bij Geisler zeer honds behandeld, zoodat ze helemaal van streek is.

Vrijdag 29 december ‘44

Gisteren was er geen reden tot schrijven, Vandaag is het misschien het laatste, wat ik in dit schriftje schrijf.
Er is een oproep verschenen, waarin de mannen van 16 tot 60 jaar worden aan gemaand, zich voor morgen 4 uur te melden, wie dit niet doet, wordt zonder vorm van proces neer geschoten. Dus is de vraag: “wat doen we nu?”
Niemand spreekt zich daarover uit, en iedereen is zenuwachtig. We weten natuurlijk nog niet, Wat er met ons gebeurd, wanneer we ons melden. Vermoedelijk worden we naar Duitschland gebracht om te werken, en dat zou, op zich zelf nog niet het ergste zijn, maar, men wordt van zijn gezin gescheiden en wanneer zien we elkaar weer? En onder welke omstandigheden?
We geven allemaal de schuld aan de Engelschen Die hier nu al weken op 1km afstand liggen. Dat ze niet opschieten, moeten ze zelf weten. Maar voor eerst worden de burgers opgehitst en tweedens schieten ze hier alles zinloos in puin. Het is om razend te worden. De Duitschers nemen daartegen vanzelfsprekend hun maatregelen. Voor zover men hoort zijn er in Roermond velen van plan zich te melden en hebben zich vandaag reeds velen gemeld. De mannen van Maasniel daartegen schijnen er niet veel voor te voelen. Gisteren zijn er door de Duitschers 13 mannen doodgeschoten, die ook ondergedoken waren. Dit maakt natuurlijk de zaak bedenkelijk. Het voor en tegen wordt breeduit overwogen. Dat iedereen die gevonden wordt zou worden dood geschoten acht ik voor 90% bluf, maar dan kun je toch niet op vertrouwen – van gerechtshandelingen hebben we vandaag weinig gemerkt. We gaan er vannacht maar weer eens een nachtje over slapen en dan zullen morgen wel eens verder zien.